Żytawska Kolej Wąskotorowa
- Nadrzędna kategoria: Kolej
- Kategoria: Kolej w Europie
- Opublikowano: środa, 01, luty 2017 21:00
- PSMKMS
- Odsłony: 2502
Tuż za zachodnią granicą Polski znajduje się niemieckie miasto Żytawa, bardziej znane obecnie jako Zittau. W miejscu tym swój początek ma Zittauer Schmalspurbahn, czyli Żytawska Kolej Wąskotorowa, która funkcjonuje niemal identycznie jak 100 lat temu.
Liczba atrakcji przewidzianych dla miłośników komunikacji miejskiej i kolejowej w Niemczech jest tak duża, że zazwyczaj ciężko zdecydować się, które z miejsc odwiedzić w pierwszej kolejności. Najlepiej zacząć od tego położonego najbliższej granicy z Polską. Spędzając urlop na Dolnym Śląsku można bowiem udać się do przygranicznej Żytawy, skąd wyrusza kolej wąskotorowa, kursująca niemal przez cały rok i obsługiwana codziennie składami prowadzonymi parowozami. Wszystko to jest trudne do ogarnięcia dla miłośnika kolei w Polsce. Jak jeszcze dodamy do tego, że do niemieckiego Zittau można dotrzeć na bilecie dziennym kosztującym 25 złotych od osoby, a potem na tym samym bilecie podróżować wąskotorowym pociągiem z parowozem, po prostu grzechem byłoby nie skorzystać z tej oferty. Zacznijmy jednak od początku.
Wszystko zaczęło się 11 listopada 1884 roku. Otwarto wówczas linię Saksońskiej Kolei Wąskotorowych, prowadzącą z Zittau do Bogatyni. Pociągi od początku poruszały się po torach o prześwicie 750 mm. Głównym powodem powstania kolei były oczywiście względy przemysłowe. Na tym terenie dynamicznie rozwijało się nie tylko górnictwo, ale również szereg innych zakładów. W 1889 roku powstało połączenie z Zittau do stacji Kurort Oybin i Kurort Jonsdorf, w ten sposób umożliwiając podróż w Góry Żytawskie.
W tym samym roku trasę z Bogatyni przedłużono do Markersdorf (Markocice) a rok później do leżącej na granicy z Austro-Węgrami miejscowości Hermsdorf (Heřmaníce). Po drugiej stronie granicy zrealizowano przedłużenie linii do Frydlandu. Władze austriacko-węgierskie nie życzyły sobie jednak uruchomienia bezpośrednich pociągów, stąd na granicy konieczna była przesiadka. Taki stan utrzymywany był przez lata, również po powstaniu Czechosłowacji. Co więcej, po aneksji Sudetów przez III Rzeszę i likwidacji granicy, zlikwidowano również połączenia pasażerskie. Ponoć nie cieszyły się one zainteresowaniem podróżnych.
W 1945 roku kolej wąskotorowa znalazła się na terenie trzech państw. Z oczywistych powodów sytuacja ta nie była zbyt komfortowa dla dalszego funkcjonowania kolejki. Już w maju 1945 roku zawieszono ruch do Czechosłowacji. Po polskiej stronie kolej nie funkcjonowała do 1951 roku. Dopiero wtedy przywrócono połączenie na trasie Sieniawka - Bogatynia - Turoszów, którego głównym celem był transport górników do rozbudowującej się kopalni w Turoszowie. Na wąskotorówce pojawił się również polski tabor, w tym parowozy Px48 czy wagon motorowy MBxd1. Kolejna rozbudowy kopalni i budowa wielkiej elektrowni podważyły sens istnienia kolei wąskotorowej, jednak jeszcze w 1960 roku uruchomiono "stary", liczący 3 kilometry odcinek z Bogatyni do Markocic. Na początku lipca 1961 roku na trasę wyjechał ostatni pociąg pasażerski, natomiast przewozy towarowe definitywnie zakończono w 1964 roku. Kolejka wąskotorowa w Turoszowie transportująca węgiel do elektrowni leżącej po niemieckiej stronie granicy w miejscowości Hirschfelde istniała do końca lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Po czeskiej stronie ostatni pociąg z Frydlantu do Heřmaníc odjechał w styczniu 1976 roku. Cała infrastruktura kolejki w kolejnych latach została zlikwidowana.
Najlepszy los spotkał niemiecką część kolejki. Chociaż jeszcze pod koniec ubiegłego wieku dwukrotnie groziła jej fizyczna likwidacja, dziś jest to kolej muzealna, ciesząca się ogromnym zainteresowaniem turystów i prowadząca całoroczny ruch pociągów prowadzonych parowozami. Do dnia dzisiejszego przetrwał odcinek z Zittau do Bertsdorf, liczący 8,9 km długości. Miejscowość ta stanowi punkt centralny ocalałej sieci wąskotorowej. Stąd prowadzą dwie odnogi do stacji Kurort Oybin o długości 3,3 km i Kurort Jonsdorf o długości 3,8 km, położonych już na terenie Gór Żytawskich. Czas przejazdu z Żytawy do każdej z dwóch miejscowości wynosi około 50 minut.
W Żytawie znajduje się punkt styczny kolejki wąskotorowej z normalną koleją. Stacja wąskotorowa zlokalizowana jest po drugiej stronie placu położonego przed budynkiem dworca normalnotorowego. Znajdujący się tu peron posiada zadaszoną drewnianą wiatę. Obok stoi budynek stacyjny, w którym zakupić można bilety na przejazd oraz pamiątki. Na stacji prezentowany jest także jeden z wąskotorowych składów pociągu. Po drugiej stronie placu przed dworcem kolei normalnotorowej funkcjonuje także współczesne zaplecze kolejki wąskotorowej.
Pociąg po zabraniu pasażerów ze stacji w Żytawie początkowo wyrusza na południowy-wschód. Wąskotorowy tor przecina szlak normalnotorowy, by następnie biec równolegle. Po kilkuset metrach pociąg zatrzymuje się na pierwszym przystanku Zittau Haltepunkt. Następnie wąskotorowy szlak prowadzi w dół, by skręcić na południe pod mostem kolei normalnotorowej, poprowadzony nad Nysą Łużycką. Wąskotorówka tymczasem okrąża Żytawę od strony od strony południowej. Znajdują się tu dwie stacje: Zittau Sud i Zittau Vorstadt. Kolejka w końcu opuszcza miejską zabudowę, dzięki czemu od czasu do czasu na horyzoncie można zobaczyć kominy polskiej elektrowni w Turoszowie. Na trasie zlokalizowany jest jeszcze jeden przystanek Olbersdorf Niedersdorf oraz stacja Olbersdorf Oberdorf. Tu rozpoczyna się wspinaczka do Bertdorf, będącej centralną stacją całej sieci kolei wąskotorowej.
Bertdorf stanowi niezwykły historyczny kompleks węzłowej stacji wąskotorowej. Na środku zlokalizowany jest budynek stacyjny, a także lokomotywownia i warsztaty. Wszystkie obiekty posiadają zachowane historyczne detale. Po zachodniej stronie stacji znajduje się wspólny peron, z którego odbywają się jednoczesne wyjazdy pociągów w kierunku Kurort Oybin i Kurort Jonsdorf.
Po wyruszeniu ze stacji Bertdorf, pociąg cały czas jedzie do góry, niemniej szlak w kierunku Kurort Jonsdorf jest zdecydowanie bardziej nachylony. Na końcach obu odnóg znajdują się stacje, umożliwiające oblot wąskotorowego składu przez lokomotywę. Stacje stanowią doskonały punkt wypadkowy dla wycieczek po Górach Żytawskich. Dodatkowo, ponad stacją Kurort Oybin znajdują się ruiny zamku i klasztoru. Można również wybrać się na pieszą wędrówkę pomiędzy oboma kurortami. Odległość pomiędzy stacjami wąskotorówki wynosi około 6 km.
Pociągi wąskotorowe prowadzone parowozem funkcjonują na kolejce przez cały rok. W zimie kursuje jeden skład, który najpierw jedzie z Zittau do Kurort Oybin. Wraca do Bertsdorf, by zaliczyć drugą odnogę do Kurort Jonsdorf. Następnie wraca do Bertsdordf i znów jedzie do Kurort Oybin, skąd znów wraca bezpośrednio do Zittau. Przejazd takiego kursu trwa nieco ponad 3,5 godziny i jest powtarzany w godzinach popołudniowych.
W okresie od końca marca do końca października oferta pociągów jest znacznie bogatsza. Wyruszają one z Zittau nawet co godzinę. Poza parowozami, w wybranych terminach składy prowadzi też rumuńska lokomotywa spalinowa, znana w Polsce jako Lxd2, a nawet historyczny wagon motorowy VT137 322. Wąskotorówka posiada bogaty park taborowy, umożliwiający zestawienie historycznych składów z różnych epok, w tym "Pociąg Saksoński" z początku lat dwudziestych ubiegłego wieku, czy skład "Deutsche Reichsbahn". Podstawowy pociąg w swoim składzie posiada otwarte wagony letnie, wagon barowy, a nawet specjalny wagon z windą, umożliwiający przewóz osób na wózkach inwalidzkich.
Warto pamiętać, że na kolejce wąskotorowej obowiązuje bilet EURO-NYSA, wydawany przez związek komunikacyjny ZVON. Bilet całodniowy dla jednej osoby, zakupiony w Polsce, kosztuje tylko 25 złotych, natomiast dla grupy liczącej maksymalnie pięć osób tylko 75 złotych. Bilet ten umożliwia podróż nie tylko samą kolejką wąskotorową, ale również komunikacją autobusową i kolejową na całym pograniczu polsko-czesko-niemieckim.
Szczegółowe informacje dotyczące funkcjonowania Żytawskiej Kolei Wąskotorowej dostępne są na jej oficjalnej stronie internetowej. Znajduje się tam między innymi kalendarz na cały rok, prezentujący wszystkie zaplanowane imprezy i wydarzenia na kolejce.
Komentarze