Ełcka Kolej Wąskotorowa
- Nadrzędna kategoria: Kolej
- Kategoria: Koleje wąskotorowe
- Opublikowano: poniedziałek, 23, sierpień 2021 21:00
- PSMKMS
- Odsłony: 2206
Jest jedną z pierwszych kolejek wąskotorowych w Polsce, która uruchomiła na swej sieci pociągi turystyczne. Tego typu działalność rozpoczęła się w Ełku już w maju 1993 roku. Od tego czasu, ruch turystyczny zaczął wypierać z torów pociągi pasażerskie i towarowe, by w 2001 roku zupełnie je zastąpić.
Pomysł uruchomienia linii kolei wąskotorowej zrodził się w Ełku już w 1905 roku. Budowa rozpoczęła się jednak dopiero w 1912 roku. Powstał wówczas pierwszy odcinek z Ełku do ówczesnej granicy państwa niemieckiego i rosyjskiego. Pracom towarzyszyły liczne roboty ziemne i budowa obiektów inżynierskich. W dniu 23 października 1913 roku otwarto odcinek Ełk - Laski - Borzymy z odgałęzieniem Laski - Zawady - Tworki. Nieco później, w dniu 1 grudnia 1915 roku pociągi ruszyły na odcinku Borzymy - Turowo. Łączna długość sieci wynosiła 48 kilometrów.
W czasie pierwszej wojny światowej wąskotorówka została zniszczona przez wojska rosyjskie, a tabor wywieziono w głąb Rosji. Pociągi wróciły na szlak dopiero 5 października 1918 roku, po trwającym pięć lat usuwaniu zniszczeń wojennych. Drugi raz kolejka ucierpiała w styczniu 1945 roku, znów podczas ofensywy radzieckiej, jednak wtedy tabor pozostał nietknięty.
W 1951 roku tory przekute zostały z rozstawu 1000 mm na 750 mm. W 1968 roku na kolejce pojawiły się pierwsze spalinowe lokomotywy serii Lyd1. Jeszcze pod koniec lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, większa część szlaku kolejki przeszła generalny remont. Niestety, po 1989 roku prace wstrzymano, a przewozy pasażerskie i towarowe zaczęły gwałtownie maleć. W 1995 roku do Ełku sprowadzono wagony motorowe, które miały uratować przewozy pasażerskie. Niestety, wpisana w 1991 roku do rejestru zabytków kolejka, w 2001 roku postawiona została w stan likwidacji przez PKP. Na szczęście Urząd Miasta w Ełku zdecydował się przejąć całą infrastrukturę i tabor, dzięki czemu Ełcka Kolej Wąskotorowa przetrwała. Operatorem kolejki w 2002 roku został Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji, który od tego czasu uruchamiał przejazdy turystyczne. Ponadto, w budynku stacyjnym powstało muzeum założone przez braci Sawczyńskich, od lat całkowicie oddanych ełckiej kolejce.
Od 2014 roku Ełcka Kolej Wąskotorowa jest częścią Muzeum Historycznego w Ełku. Kolejka w okresie od maja do końca sierpnia kursuje na trasie z Ełku do miejscowości Sypitki i z powrotem. Odcinek liczący 15 km pociąg pokonuje w 45 minut. W Sypitkach podczas postoju oglądnąć można wystawę "Dziwy natury", a także spróbować swoich sił na ręcznej drezynie. Dalsze odcinki torowisk do Turowa czy Tworków niestety obecnie nie są eksploatowane. Informacje dotyczące Ełckiej Kolei Wąskotorowej można znaleźć tutaj.
Stacja kolei wąskotorowej w Ełku zlokalizowana jest tuż obok stacji normalnotorowej, po jej wschodniej stronie. Turyści, poza zgromadzonym tu taborem wąskotorowym, zobaczyć mogą także muzeum kolejki, prowadzone przez braci Sawczyńskich. Muzeum szczyci się tym, że każdy może w nim dotknąć wszystkich eksponatów. Wizyta w środku jest więc szczególnie interesująca dla najmłodszych miłośników kolei.
Stacja w Ełku stanowi również zaplecze techniczne dla całej kolejki. Wąskotorowa lokomotywownia sąsiaduje z jej normalnotorowym odpowiednikiem. To właśnie tu zgromadzony jest czynny tabor kolejki. Ponadto, na stacji wąskotorowej jak i częściowo w lokomotywowni normalnotorowej, w 2007 roku można było zobaczyć parowozy normalnotorowe z dawnego skansenu w Ełku.
W 2009 i 2011 roku dzięki dofinansowaniu ze środków Unii Europejskiej udało się zrealizować dwa projekty, które poprawiły ofertę turystyczną kolejki. Najwięcej prac wykonano w Ełku, porządkując obszar stacji i grodząc cały jej obszar. Odnowiono również budynek lokomotywowni, a także przygotowano mini skansen, gdzie obok pojazdów wąskotorowych prezentowane są również lokomotywy normalnotorowe. Wśród najciekawszych eksponatów warto wymienić parowóz Px48 - 1752 czy wagon motorowy MBd1 - 133. Obok budynku stacji jako pomnik stoi też parowóz "Las".
Dzięki przejęciu kolejki przez Muzeum Historyczne w Ełku, możliwe było przeprowadzenie dalszych prac na stacji w Ełku, w celu poprawy obsługi ruchu turystycznego. Budynek dworcowy został całkowicie odnowiony. W jego wnętrzu utworzono zupełnie nową wystawę, w tym makietę prezentującą najważniejsze fragmenty wąskotorowej trasy. Po drugiej stronie stacji, powstał parking dla tyurystów, jak również Park Odkrywców Kolei, w którym prezentowane są prawa fizyki, wykorzystywane podczas ruchu pociągów.
Skład pociągu wąskotorowego najczęściej prowadzony jest przez jedną z kilku posiadanych lokomotyw serii Lyd1. W trakcie dwóch moich wizyt na kolejce w 2007 i 2016 roku, na czele pociągów turystycznych zawsze jechała spalinówka numer 208. Na przestrzeni lat na korzyść zmieniła się kolorystyka wagonów w składzie pociągu. Obecnie, są one pomalowane na ładny, oliwkowy kolor, nawiązując w ten sposób do barw historycznych.
Sypitki niestety od lat są stacją końcową dla pociągów wąskotorowych. Tu lokomotywa przejeżdża na drugi koniec składu, by móc powrócić do Ełku. Pasażerowie w tym czasie mogą wybrać się na wystawę "Dziwy natury", przygotowaną w pobliskiej szkole, skorzystać ze zmodernizowanego zaplecza turystycznego lub zakupić produkty regionalne. Dodatkowo, miłośników kolei zainteresuje pobliski most. Wszyscy mogą zaopatrzyć się w prowiant, upiec kiełbaskę na grillu a także przejechać się drezyną ręczną po stacji.
W 2017 roku rozpoczęto prace związane z przywróceniem do ruchu parowozu Px48 - 1752. Jego remont przeprowadzono w Warsztatach Parowozów w Gliwicach. Prace zakończyły się w lipcu 2020 roku. Od tego czasu, w wybranych terminach parowóz prowadzi pociągi turystyczne do Sypitek, wzbudzając oczywiście ogromne zainteresowanie.
Ełcka Kolej Wąskotorowa jest jedną z lepiej utrzymanych w naszym kraju. Uwagę zwraca odnowiony tabor, zarówno ten jeżdżący, jak i prezentowany na wystawie na stacji w Ełku. Turyści mogą korzystać z dobrze przygotowanego zaplecza do ich obsługi. Dodatkową atrakcję stanowi odnowiony parowóz Px48 - 1752. Stąd zdecydowanie warto ją odwiedzić. I tylko szkoda, że trasa kolejki jest tak krótka i wciąż nie widać perspektyw na jej przedłużenie.
