Kolej Leśna Puszczy Białowieskiej
- Nadrzędna kategoria: Kolej
- Kategoria: Koleje wąskotorowe
- Opublikowano: wtorek, 31, sierpień 2021 21:00
- PSMKMS
- Odsłony: 1927
Będąc na Podlasiu warto odwiedzić Hajnówkę, położoną na południe od Białegostoku. W mieście tym, leżącym tuż przy granicy z Białorusią, swój początek ma jedna z ostatnich, zachowanych w Polsce wąskotorowych kolejek leśnych, którą można przemierzyć Puszczę Białowieską.
Puszcza Białowieska od niepamiętnych czasów wykorzystywana była do pozyskiwania drewna. Aby ułatwić jego eksploatację, w 1916 roku podczas I wojny światowej Niemcy rozpoczęli budowę pierwszych odcinków kolejek leśnych. Szyny o rozstawie 600 mm prowadziły w głąb puszczy. Drewno przywożono do Hajnówki, gdzie znajdowało się centrum przemysłu drzewnego z tartakami i szeregiem innych zakładów przeróbki drewna. Stąd właśnie tu zlokalizowano lokomotywownię i warsztaty naprawcze kolejki.
Stała sieć szybko osiągnęła długość 46 kilometrów. Dodatkowo, w lasach ułożono niemal 200 kilometrów prowizorycznych torowisk, które przenoszone były wraz z wyrębem kolejnych obszarów leśnych. Tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej długość torowisk wynosiła 360 kilometrów, w tym 200 kilometrów odcinków stałych. Kolejka posiadała trzy lokomotywownie w Hajnówce, Gródku i Stoczku, gdzie eksploatowano w sumie 24 parowozy. W ciągu roku przy pomocy pociągu z puszczy wywożono ponad milion metrów sześciennych surowca, zatrudniając przy pracy około tysiąc osób.
Po drugiej wojnie światowej w granicach Polski znalazło się 158 kilometrów linii, 9 lokomotyw oraz parowozownie w Hajnówce i Gródku. Zniszczenia na kolejce nie były zbyt duże, więc szybko wznowiono ruch, uruchamiając także pociągi osobowe z Hajnówki do Białowieży (linia normalnotorowa pozostawała jeszcze nieczynna). W 1955 roku kolejka przewiozła rekordową liczbę drewna, ponad dwa miliony metrów sześciennych. Niestety, ilość przewozów od tego czasu zaczęła systematycznie spadać. Głównym powodem takiego stanu rzeczy był rozwój konkurencyjnego transportu samochodowego. Wstrzymaniu niekorzystnych tendencji nie pomogło nawet wprowadzenie do ruchu w latach 1971-1972 wyprodukowanych w NRD spalinowych lokomotyw typu V10C i wycofanie w 1974 roku parowozów. Kolejka woziło drewno do początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku.
W 1991 roku na sieci kolejki leśnej w Hajnówce zaczęły pojawiać się regularne pociągi turystyczne, prowadzone parowozem HF. Odtąd wszyscy chętni mogli odbyć podróż pociągiem wąskotorowym po Puszczy Białowieskiej na jednej z dwóch dostępnych tras. Pierwsza, licząca 12 kilometrów, prowadzi z Hajnówki do miejscowości Topiło, położonej tuż przy granicy z Białorusią. Druga trasa, znacznie krótsza bo mająca tylko 6 kilometrów długości, wiodła z Hajnówki do Postołowa. Pociągi turystyczne jeździły po niej w przypadku mniejszej liczby chętnych. Obecnie jednak trasa ta nie jest wykorzystywana w ruchu turystycznym. Kolejka kursuje w okresie długich weekendów oraz w wakacje, we wtorki, czwartki, soboty i niedziele, wyruszając o godzinie 10 z Hajnówki. Poza tym, przez cały rok zamówić można pociąg dla grup zorganizowanych.
Parowóz HF, będący największą atrakcją kolejki, niestety od wielu lat oczekuje na przywrócenie do ruchu. Pomimo zapowiedzi remontu lokomotywy, wciąż nie udało się tego dokonać.
Mimo braku parowozu, sama kolejka prezentuje się bardzo dobrze dzięki prowadzonym systematycznie pracom remontowym i modernizacyjnym. Przygotowano zaplecze turystyczne zarówno na stacji w Hajnówce, jak i w miejscowości Topiło, gdzie oprócz możliwości odpoczynku można również wybrać się do punktów handlowych lub nad pobliskie jezioro, a także zobaczyć krótki pociąg wąskotorowy, ustawiony jako pomnik. W Hajnówce przeprowadzono natomiast gruntowny remont budynku lokomotywowni. Podróż odbywa się bardzo przyjemnymi, drewnianymi wagonami.
