Wyrzyska Kolej Powiatowa
- Nadrzędna kategoria: Kolej
- Kategoria: Koleje wąskotorowe
- Opublikowano: środa, 15, styczeń 2025 21:00
- PSMKMS
- Odsłony: 2461
Wyrzyska Kolej Powiatowa w Białośliwiu jest jedną z kilku wąskotorowych kolejek, zachowanych na terenie województwa Wielkopolskiego. Dzięki pracy wolontariuszy, od kilkunastu lat jest stopniowo przywracana do ruchu, ciesząc się coraz większym powodzeniem wśród turystów. Gwiazdą wąskotorówki jest parowóz Lowa z 1951 roku, który w 2019 roku został przywrócony do sprawności technicznej.
Początki kolei wąskotorowej na terenie położonym pomiędzy Bydgoszczą i Piłą sięgają końca dziewiętnastego wieku. W dniu 30 maja 1894 roku rozpoczęto budowę sieci wąskotorowej od przygotowania terenu pod stację w Białośliwiu. Pierwszy odcinek torowiska wytyczono w kierunku Łobżenicy z odgałęzieniem do miejscowości Wysoka. Przewozy towarowe uruchomiono tu na przełomie 1894 i 1895 roku, natomiast ruch pasażerski w maju 1895 roku. Wąskotorówka ta otrzymała nazwę Wyrzyskiej Kolei Powiatowej od powiatu, na terenie którego funkcjonowała. W tym samym okresie oddano do użytku pierwszy odcinek Bydgoskiej Kolei Powiatowej. W dniu 12 maja 1895 roku wąskotorowe pociągi wyruszyły na szlak z Maksymilianowa do Gądecza. Przez kolejne miesiące długość torowisk znacznie się rozwinęła, a zasadnicza sieć ukształtowała się do 1907 roku.
Obie kolejki od początku posiadały tory o prześwicie 600 mm, minimalizującym koszty realizacji szlaku wąskotorowego oraz ułatwiającym budowę w trudnym, pagórkowatym terenie. Dzięki temu możliwe było także połączenie szlaków wąskotorówek. Stało się to już w październiku 1895 roku dzięki otwarciu odcinka Nakło nad Notecią - Suchary. W najlepszych latach sieć osiągnęła długość 256 kilometrów, na których znajdowało się 8 lokomotywowni i 5 stacji stycznych z normalnym torem. Dopiero jednak w 1949 roku utworzono Bydgosko-Wyrzyskie Koleje Dojazdowe. Rozwój transportu drogowego niestety spowodował ograniczenie funkcjonowania sieci wąskotorowej. Mimo to, jeszcze 1989 roku czynne były 162 kilometry linii. Niestety, w 1992 roku zakończono przewozy pasażerskie, natomiast w dniu 1 stycznia 1994 ruch kolejowy został ostatecznie zamknięty.
Pomimo zakończenia funkcjonowania sieci Bydgosko-Wyrzyskich Kolei Dojazdowych, wiele odcinków przetrwało do dnia dzisiejszego. W 2001 roku udało się zorganizować pierwszy od lat przejazd pociągiem wąskotorowym. W tym samym czasie powstało Towarzystwo Wyrzyskiej Kolei Powiatowej z siedzibą w Białośliwiu, które podjęło działania mające na celu uratowanie pozostałości kolejki i przywrócenie ruchu na ocalałym, najstarszym odcinku sieci, mającym swój początek w Białośliwiu. Dzięki intensywnej działalności, obecnie przewozy turystyczne prowadzone są na odcinku Białośliwie - Kocik Młyn - Podbórka Wielka. Szlak wąskotorowy jest przejezdny do miejscowości Nieżychowo, natomiast zachowany do miejscowości Łobżenica i Polinowo. Niestety, reszta sieci w tym szczególności bydgoska część, została rozebrana. Swoją funkcję do dnia dzisiejszego pełni unikatowa stacja Białośliwie Wąskotorowe wraz z kompleksem lokomotywowni, wagonowni i warsztatów, zlokalizowanych aż na trzech poziomach terenu. Wyrzyska Kolej Powiatowa dysponuje między innymi 4 czynnymi sztukami lokomotyw Ld1 oraz 1 sztuką LYd2. Przejazdy turystyczne odbywają się w letnich miesiącach w niedziele i święta. Wyjazd ze stacji Białośliwie Wąskotorowe odbywa się w godzinach: 13:00, 15:00 i 17:00. Trasa przejazdu prowadzi do Podbórki Wielkiej i z powrotem, trwa niecałą godzinę. Szczegółowe informacje dotyczące funkcjonowania kolejki są dostępne na stronie Towarzystwa Wyrzyskiej Kolei Powiatowej.
W 2019 roku udało się zakończyć prace przy parowozie Lowa z 1951 roku, który z miejsca stał się gwiazdą kolejki. Lokomotywa ta dotrwała do naszych czasów, ponieważ przez wiele lat pełniła funkcję pomnika techniki w Białośliwiu. Przez krótki czas prezentowana była też w Skansenie Taboru Kolejowego w Kościerzynie. Od 2013 roku trwała jej renowacja. Po zakończeniu prac, parowóz wykorzystywany jest do prowadzenia pociągów turystycznych. Często odwiedza też inne kolejki wąskotorowe. Kilkukrotnie gościł na Kolei Parkowej Maltanka czy Żnińskiej Kolei Powiatowej. W 2024 roku Lowa odwiedziła nawet Kolej Parkową w Cottbus w Niemczech, gdzie uczestniczyła w uroczystościach zorganizowanych z okazji 70-lecia istnienia tamtejszej wąskotorówki.
W Białośliwiu od 2011 roku odbywają się Zloty Miłośników Kolejek Wąskotorowych 600 mm. W trakcie wydarzenie, które trwa zwykle cały weekend, prezentowany jest tabor wąskotorowy, który znajduje się zarówno w posiadaniu kolejki, jak i jest sprowadzany z innych kolei wąskotorowych, krajowych i zagranicznych. W Białośliwiu w przeszłości gościł między innymi parowóz Borsig z Kolei Parkowej Maltanka, parowóz Px38 - 805 ze Żnińskiej Kolei Powiatowej, a nawet parowozy z Niemiec. Wszystkie zgromadzone lokomotywy prezentowane są w trakcie wspólnej parady na stacji w Białośliwiu. Oprócz tego, cały czas kursują pociągi turystyczne. Impreza co roku cieszy się sporym zainteresowaniem odwiedzających, niemniej pomimo długiego już stażu, zachowała swój swoisty, kameralny charakter. Władze Wyrzyskiej Kolei Powiatowej w Białośliwiu cały czas dokładają starań, aby prowadzić prace renowacyjne kolejki, a także zapewnić kolejne atrakcje, tak aby kolejne zloty były jeszcze ciekawe w stosunku do poprzednich.
