Bieszczadzka Kolejka Leśna
- Nadrzędna kategoria: Kolej
- Kategoria: Koleje wąskotorowe
- Opublikowano: wtorek, 03, sierpień 2021 21:00
- PSMKMS
- Odsłony: 1053
Jest jedną z najbardziej pracowitych kolejek wąskotorowych w naszym kraju. Jednocześnie należy do największych atrakcji turystycznych w Bieszczadach. Uratowana przed zniszczeniem Bieszczadzka Kolejka Leśna niegdyś transportowała drewno. Obecnie służy każdego roku do przewozu tysięcy turystów, kursując zarówno w lecie, jak i w miesiącach zimowych.
Budowę pierwszego odcinka kolei wąskotorowej w Bieszczadach rozpoczęto w 1890 roku. Inwestycja realizowana była w celu ułatwienia pozyskiwania drewna z bieszczadzkich lasów. Początkowo zastosowano rozstaw szyn wynoszący 760 mm. Pierwszy odcinek prowadził z Nowego Łupkowa, gdzie znajdowała się stacja styczna z koleją normalnotorową, do Majdanu koło Cisnej. Torowisko poprowadzono w głównej mierze wzdłuż dolin rzek Osława i Solnika. Otwarcie pierwszego, liczącego 25 kilometrów odcinka, miało miejsce 1898 roku. Zaplecze kolejki, w tym parowozownię, zlokalizowano na stacji Majdan.
W następnych latach przedłużano torowisko kolejki. W 1900 - 1904 powstał odcinek do Kalnicy przez Przysłup i Strubowiska. Linia miała wówczas nieco inny przebieg niż współcześnie. Omijała bowiem centrum Cisnej. W latach 1908 - 1909 zbudowano odcinek ze Strubowisk do Beskidu, a później dodatkowo z Majdanu do Roztok Górnych. Kolej wąskotorowa stworzona została przede wszystkim do transportu drewna. Niemniej, uruchamiano też przewozy pasażerskie, najczęściej w liczbie jednej lub dwóch par składów osobowo-towarowych w ciągu dnia.
W trakcie II wojny światowej Niemcy zmodernizowali kolejkę. Zmienili też rozstaw szyn na stosowane do chwili obecnej 750 mm. Pod koniec wojny infrastruktura kolejki uległa niestety znacznym zniszczeniom. Wznowienie ruchu nastąpiło dopiero w 1950 roku. W 1953 roku kolejka przekazana została Lasom Państwowym. Lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte były kolejnym okresem burzliwego rozwoju, związanego głównie z intensywnym pozyskiwaniem drewna. Infrastrukturę kolejki po raz kolejny zmodernizowano. W 1959 roku powstał odcinek ze Smolnika do Mnikowa, co umożliwiło połączenie z dawną koleją prywatną w Rzepedzi, zbudowaną w 1923 roku. W latach 1957 - 1964 w miejsce dawnej linii Majdan - Kalnica - Beskid powstała nowa trasa Majdan - Cisna - Dołżyca - Przysłup - Wetlina - Moczarne o długości blisko 37 kilometrów. Łączna długość całej sieci wynosiła wówczas 73 kilometry. Była to najdłuższa kolej leśna w Polsce.
Początkowo po wojnie na kolejce pracowały parowozy serii Px48 i Kp4. Pod koniec lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku wprowadzono do ruchu spalinowe lokomotywy serii Lyd2. W tym samym okresie przewozy drewna zaczęły maleć. Jeszcze w latach osiemdziesiątych zrezygnowano z ruchu pociągów na odcinku z Wetliny do Moczarnego. W 1992 roku ten fragment trasy znalazł się w granicach rezerwatu ścisłego, wchodzącego w skład Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Pomimo rozpoczęcia uruchamiania pierwszych pociągów typowo turystycznych, na początku lat dziewięćdziesiątych nad kolejką zawisło widmo jej likwidacji. W grudniu 1994 roku całkowicie wstrzymano jej eksploatację. Wówczas część taboru złomowano, a wybrane pojazdy przekazano do Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie.
Przełom nastąpił w 1996 roku. Powołano wówczas Fundację Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej, której przekazano w nieodpłatne użytkowanie infrastrukturę kolejki w granicach Nadleśnictwa Cisna. Udało się pozyskać lokomotywy spalinowe Lyd2 z dawnych cukrowni oraz wagony towarowe, które następnie przebudowano na wagony letnie do przewozu turystów. W lipcu 1997 roku wznowiono ruch pociągów na liczącym 11 kilometrów długości odcinku Majdan - Przysłup. Rok później przywrócono ruch na liczącym 17 kilometrów długości odcinku Majdan - Balnica - Wola Michowa. Liczba pasażerów z roku na rok systematycznie rosła. Początkowo uruchamiano po jednym składzie turystycznym, jednak z uwagi na ogromne zainteresowanie, na szlak zaczęły wyjeżdżać dwa pociągi. W 2009 roku udało się przywrócić przejezdność odcinka Wola Michowa - Smolnik. Niestety, w 2011 roku wstrzymano ruch na odcinku Balnica - Wola Michowa, uniemożliwiając tym samym dojazd do Smolnika. Od 2012 roku uruchamiane są także pociągi turystyczne w okresie zimowym. Dzięki temu liczba przewożonych pasażerów w ciągu roku wzrosła jeszcze bardziej. W 2019 roku z usług wąskotorówki skorzystało aż 157 tysięcy osób, co plasuje Bieszczadzką Kolejkę Leśną na drugim miejscu po Nadmorskiej Kolei Wąskotorowej pod względem liczby przewiezionych pasażerów w naszym kraju.
Podstawę taboru kolejki stanowią spalinowe lokomotywy Lyd2 - 01, 05, 06 i 07. Od 2006 roku Bieszczadzka Kolejka Leśna znów dysponuje czynnym parowozem Las-1884. Od 2012 roku eksploatowany jest także drugi parowóz Kp4-3772.
Główna stacja Bieszczadzkiej Kolei Leśnej wraz z parowozownią do chwili obecnej funkcjonuje w Majdanie koło Cisnej. Stąd wyruszają pociągi turystyczne. Także tutaj zgromadzony jest cały tabor, zarówno czynny, jak i eksponaty zimne. Możliwe jest też zwiedzenie małego muzeum, prezentującego historię kolei wąskotorowych w Bieszczadach.
Podstawowa trasa służąca do przejazdów turystycznych prowadzi ze stacji Majdan do miejscowości Przysłup i liczy 11 kilometrów długości. Torowisko wytyczone zostało dolinami rzek Solinka i Dołżyca, po drodze mijając Cisną, stację w Dołżycy oraz Krzywe. Przy stacji Przysłup funkcjonują stawy rybne i restauracja, w której zjeść można wyhodowanego tutaj pstrąga.
Druga trasa prowadzi ze stacji Majdan do Balnicy i liczy 9 kilometrów długości. Do 2011 roku turystyczne pociągi docierały do Woli Michowej, a nawet do Smolnika. Torowisko wytyczone zostało dolinami rzek Solinka i Osława, po drodze mijając stację Żubracze i przystanek Solinka. W jego pobliżu jeszcze w obecnym stuleciu z okien pociągów można było zobaczyć miejsce wypalania węgla drzewnego. Odcinek Solinka - Balnica prowadzi natomiast po granicy polsko-słowackiej.
Ruch pociągów na odcinku Przysłup - Wetlina obecnie nie jest możliwy ze względu na osuwisko na trasie. W samej Wetlinie do dziś odnaleźć można jednak infrastrukturę kolejową. Poza budynkiem stacyjnym zachował się plac ładunkowy do drewna. Jednymi z bardziej charakterystycznych obiektów w tym rejonie są wielkie, betonowe kozły oporowe.
Infrastruktura kolejki wąskotorowej zachowana została też na odcinku Rzepedź - Duszatyn - Smolnik - Nowy Łupków, chociaż ostatnie pociągi przejechały tędy na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Od czasu do czasu powraca inicjatywa uruchomienia ruchu turystycznego chociaż na fragmencie tej trasy. Zamiarów tych dotychczas nie udało się jednak zrealizować.
