Śmigielska Kolej Wąskotorowa
- Nadrzędna kategoria: Kolej
- Kategoria: Koleje wąskotorowe
- Opublikowano: poniedziałek, 09, listopad 2020 21:00
- PSMKMS
- Odsłony: 1147
Jest jedną z kilku czynnych kolei wąskotorowych na terenie województwa Wielkopolskiego. Była jedną z ostatnich wąskotorówek w naszym kraju, na których utrzymywano regularny ruch pasażerski. Pomimo zachowania niemal całego torowiska, okazjonalne przewozy organizowane są tylko na jego fragmencie. Stąd nie łatwo odbyć nią podróż.
Początki Śmigielskiej Kolei Wąskotorowej sięgają 1897 roku, gdy Sejmik Powiatu Śmigielskiego podjął uchwałę zakładającą budowę kolei wąskotorowej o prześwicie 1000 mm. Początkowo planowano realizację trasy: Krzywiń - Stare Bojanowo - Śmigiel - Wielichowo - Ujazd. W Starym Bojanowie wąskotorówka miała mieć styczność ze koleją normalnotorową Wrocław - Leszno - Poznań. Rok później rozpoczęły się prace budowlane, w wyniku których w 1900 roku oddano do użytku odcinek Krzywiń - Stare Bojanowo, a niedługo później również Stare Bojanowo - Wielichowo. Do miejscowości Ujazd wąskotorówka dotarła w 1901 roku. Odcinek ten od początku cieszył się bardzo niskim zainteresowaniem pasażerów, stąd już w 1905 roku zdecydowano o demontażu torowiska pomiędzy stacjami Ujazd i Łubnica. W tym samym roku władze Śmigielskiej Kolei Powiatowej rozpoczęły starania w celu wydłużenia trasy z Wielichowa do Rakoniewic, gdzie miał powstać drugi punkt styczny z koleją normalnotorową, tym razem prowadzącą z Grodziska Wielkopolskiego do Wolsztyna. Plany te zrealizowano w 1910 roku, jednak nowe połączenie również nie cieszyło się takim zainteresowaniem, jakiego oczekiwano.
W wyniku I wojny światowej Śmigielska Kolej Powiatowa znalazła się w granicach Polski. Intensywnie eksploatowane torowisko podczas działań wojennych wymagało pilnego remontu. Sytuacja ta doprowadziła nawet do tymczasowego wstrzymania funkcjonowania kolejki w 1923 roku. Pomimo przeprowadzenia naprawy infrastruktury torowej, ruch na kolejce ponownie wstrzymany został w 1931 roku z uwagi na spadek przewozów. Tym razem dotyczyło to tylko odcinka Stare Bojanowo - Krzywień.
W trakcie II wojny światowej znów nastał lepszy czas dla kolejki. Niemiecki zarząd przeprowadził remont torowiska i pozostałej infrastruktury. Zakupiono nowy tabor, a także planowano przedłużenie trasy z miejscowości Krzywiń do Jerki. Dzięki temu, kolej wąskotorowa zyskałaby punkt styczny z kolejną linią normalnotorową, tym razem prowadzącą z Kościana do Gostynia. Planów tych jednak nie zrealizowano.
Po wojnie wąskotorówka początkowo funkcjonowała jako Śmigielska Kolej Dojazdowa i stanowiła własność Powiatowego Związku Samorządowego w Kościanie. W tym czasie naprawiono zniszczenia wojenne, a także na stacji w Śmiglu zbudowano nowy magazyn i wyremontowano parowozownię. Od 1949 roku wąskotorówka przeszła pod zarząd Polskich Kolei Państwowych. Niedługo później liczba przewożonych towarów zdecydowanie wzrosła, a dla kolejki nastąpił najbardziej pracowity okres w historii jej funkcjonowania. W 1952 roku podjęto decyzję o zmianie rozstawu torów z 1000 mm na 750 mm. Prace te prowadzone były do 1953 roku.
W latach pięćdziesiątych na kolejce pojawiły się pierwsze pasażerskie wagony motorowe. Następnie dołączyły do nich lokomotywy, dzięki czemu w 1973 roku możliwe było zakończenie liniowej eksploatacji parowozów. Otrzymano też wagony transportery, umożliwiające przewóz wagonów normalnotorowych. Niestety, w tym samym okresie rozpoczął się powolny regres wąskotorówki. Najpierw w 1973 roku zamknięto i niedługo rozebrano odcinek Wielichowo - Rakoniewice. W 1979 roku wstrzymano ruch na odcinku Zgliniec - Krzywiń, a w 1990 roku na odcinku Zgliniec - Stare Bojanowo.
Jednocześnie, w 1987 roku do Śmigla dotarły pierwsze wagony motorowe produkcji rumuńskiej, oznaczone serią MBxd2. Pozwoliły one na utrzymanie ruchu pasażerskiego na zachowanej, liczącej 23 kilometry długości trasie Stare Bojanowo - Śmigiel - Wielichowo. Stan ten utrzymywał się bez większych zmian do 2001 roku, gdy odgórną decyzją PKP wstrzymano ruch na wszystkich istniejących kolejach wąskotorowych. Dzięki zaangażowaniu władz lokalnych, już w 2002 roku przywrócono przewozy. Zarząd nad kolejką przejęło Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych, a wąskotorówka funkcjonowała jako Śmigielska Kolej Dojazdowa. Była to pierwsza samorządowa kolej w naszym kraju. Przez kolejne lata woziła ona pasażerów, w tym uczniów do szkół, a także towary. Uruchamiano też pociągi o charakterze turystycznym.
Sytuacja uległa pogorszeniu w 2010 roku. Z zarządzania kolejką wycofało się SKPL. Dodatkowo, ze względu na coraz gorszy stan infrastruktury, zamknięto dla ruchu odcinek Wielichowo - Śniaty. Opiekę nad kolejką powierzono Zarządowi Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Śmiglu. W tym czasie sprzedano część taboru, w tym dwie lokomotywy spalinowe Lxd2 numer 326 i 338. W dyspozycji kolejki pozostała jedna lokomotywa Lxd2 - 241 oraz dwa wagony motorowe MBxd2 - 222 i 226. Na stacji w Śmiglu zachowano też parowóz Px48 - 1765, który jednak prezentowany jest jako eksponat "zimny".
Nowy zarządca kolejki całkowicie zmienił podejście do przewozów. Od tego czasu postawiono przede wszystkim na organizację przejazdów na specjalne zamówienie. Ogólnodostępne pociągi organizowane są tylko w kilku wybranych terminach w roku, co bardzo utrudnia możliwość przejazdu kolejką dla osób prywatnych. Jednocześnie podjęto prace remontowe przy pozostającym w stanie czynnym odcinku Śmigiel - Stare Bojanowo, dzięki czemu znajduje się on w dostatecznym stanie technicznym. W 2018 roku w Starym Bojanowie zburzono wiadukt, zlokalizowany w ciągu linii normalnotorowej Wrocław - Poznań, pod którym przed laty przejeżdżały pociągi wąskotorowe w kierunku miejscowości Krzywiń. Jednocześnie, w wyniku zabudowania kostką podczas remontu chodnika przejazdu w Starym Bojanowie, odcięto końcowy fragment torowiska, prowadzący do końcowej stacji wąskotorowej, położonej tuż przy stacji normalnotorowej. Rozwiązanie to przez dziesięciolecia umożliwiało dogodną przesiadkę dla pasażerów. W chwili obecnej pociąg wąskotorowy może dotrzeć do stacji zlokalizowanej kilkaset metrów od stacji normalnotorowej.
Szlak w kierunku Wielichowa jest właściwie w całości zachowany, chociaż pozostaje w stanie uznanym za nieprzejezdny. Niestety co jakiś czas pojawiają się plany rozbiórki i budowy w jego śladzie ścieżki rowerowej. W 2020 roku wciąż jednak można było dotrzeć pociągiem ze Śmigla do wjazdu na teren Rancza w Dolinie, znajdującego się w Nowej Wsi.
Można odnieść wrażenie, że Śmigielska Kolej Wąskotorowa traci obecnie szansę bycia jedną z ciekawszych atrakcji turystycznych województwa Wielkopolskiego, jak również możliwości zapewnienia mieszkańcom dogodnego środka transportu zbiorowego. Może kolejne lata przyniosą zmianę podejścia zarówno do przejazdów turystycznych, jak i regularnego kursowania tej kolei.
