Kaliska Kolej Dojazdowa
- Nadrzędna kategoria: Kolej
- Kategoria: Koleje wąskotorowe
- Opublikowano: sobota, 20, kwiecień 2024 21:00
- PSMKMS
- Odsłony: 737
Kaliska Kolej Dojazdowa jest jedną z kilku kolei wąskotorowych, jakie przez dekady funkcjonowały w środkowej Polsce, wożąc zarówno pasażerów, jak i towary, w tym przede wszystkim produkty rolne. Powstała z inicjatywy cukrowni w Zbiersku i to właśnie dla niej przez dziesięciolecia prowadziła najważniejsze przewozy. Dziś służy głównie turystom, ciesząc się coraz większym zainteresowaniem.
Początki Kaliskiej Kolei Dojazdowej sięgają 1913 roku. Wówczas to zarząd Towarzystwa Akcyjnego Cukrowni i Rafinerii w Zbierusku podjął decyzję o budowie kolei wąskotorowej ze Zbierska do Opatówka. Chodziło o zapewnienie połączenia do szerokotorowej Kolei Warszawsko-Kaliskiej, której stacja znajdowała się w Opatówku. Wąskotorowy szlak o rozstawie torowiska wynoszącym 750 mm powstał rok później. Jednocześnie rozpoczęto budowę odgałęzienia do Russowa. W 1916 roku wojska niemieckie przedłużyły trasę do Turku. W 1917 roku kolej wykupił Związek Komunalny Powiatu Kalisko-Tureckiego, który od razu przystąpił do budowy odcinka Borków Stary - Kalisz. Po jego realizacji w 1918 roku, uruchomiono tam przewozy pasażerskie. Po I wojnie światowej kolej prowadziła zarówno transport osób, jak i towarów, a nawet przewozy autobusowe. W 1924 roku cukrownia w Zbiersku zbudowała jeszcze kolej gospodarczą do stacji Kucharki przez Łaszków oraz w drugą stronę do cegielni w Glinach. Długość całej sieci wynosiła wówczas 72 kilometry, na których zlokalizowano 24 stacje i przystanki.
W trakcie II wojny światowej wąskotorówka trafiła pod zarząd niemiecki. Pomimo intensywnej eksploatacji, czasy wojenne przetrwała bez poważniejszych zniszczeń. Dzięki temu, natychmiast po przejściu frontu w 1945 roku, można było wznowić ruch. W 1949 roku kolej została przejęta przez władze PKP. Od tego czasu nosiła nazwę Kaliskiej Kolei Wąskotorowej, później przemianowanej na Kaliską Kolej Dojazdową. Jako pierwsza kolej wąskotorowa w Polsce, rozpoczęła stosowanie transporterów służących do przewozu wagonów normalnotorowych. Pozwoliło to na wyeliminowanie konieczności dokonywania kłopotliwego przeładunku towarów. W latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku wąskotorówka pomagała przy powstaniu kompleksu górniczo-energetycznego w Turku, transportując materiały budowlane oraz pracowników. Po uruchomieniu elektrowni Adamów, przewoziła również mazut niezbędny do jej działania. Dzięki temu zmodernizowano i rozbudowano stację w Turku, z której odchodziła bocznica do elektrowni.
Niestety, w latach osiemdziesiątych nastąpił odpływ pasażerów. Jeszcze w 1991 roku prowadzono rozkładowy ruch pociągów pasażerskich na odcinkach ze Zbierska do Kalisza i Turku oraz z Żelazkowa do Opatówka, czyli praktycznie na całej sieci. Niestety, przemiany gospodarcze w naszym kraju po 1989 roku także tutaj przyczyniły się do stopniowego regresu kolei wąskotorowej. Wiosną 1994 roku rozebrano odcinek linii Borków Stary - Kalisz. W 1997 roku z usług kolejki zrezygnowała cukrownia Zbiersk. Przewóz towarów prowadzono jednak do końca funkcjonowania kolei w strukturach PKP, czyli do 2001 roku.
Po zaprzestaniu realizacji przewozów przez władze PKP, Kaliska Kolej Dojazdowa została ponownie przejęta przez powiat Kaliski. W 2002 roku, po sześciu miesiącach przerwy, wznowiono ruch pociągów. Operatorem kolei zostało Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych z Kalisza, które zarządza kolejką do dzisiaj. Początkowo perspektywy były dobre. Rosła masa przewożonych towarów. Powstała też nowa bocznica do zakładów Swedwood w Turku. Niestety, w końcu transport samochodowy zwyciężył i kolejka przestała wozić towary. Powiat Turecki od 2001 roku nie był zainteresowany współfinansowaniem działania wąskotorówki. W związku z tym, w 2006 roku zaniechano kursowania kolei na szlaku ze Zbierska do Turku. Kontynuowano natomiast przewozy ze Zbierska do Opatówka. Z czasem stan nawierzchni torowej stał się na tyle zły, że niemożliwy był przewóz normalnotorowych wagonów na transporterach. Sytuację dodatkowo pogorszyło usunięcie przejazdu kolejowego przez drogę wojewódzką numer 470 w miejscowości Florentyna. W rezultacie Zbiersk został odcięty od stacji w Opatówku, gdzie funkcjonował jedyny punkt styczny z koleją normalnotorową.
Początkowo przewozy turystyczne realizowane były na odcinku Zbiersk - Petryki. Od 2022 roku wąskotorówka kursuje po wydłużonej trasie Zbiersk - Złotniki Wielkie. Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych prowadzi działania mające na celu przywrócenie przejezdności dalszego odcinka szlaku, docelowo aż do Opatówka. Zaplecze kolejki znajduje się na stacji w Zbiersku, która w latach 2022 - 2023 została odnowiona, dzięki czemu prezentuje się całkiem nieźle. Powstał nowy peron dla pasażerów, a budynek stacyjny zyskał zupełnie nowe oblicze. Pociągi turystyczne uruchamiane są w dni wolne w godzinach popołudniowych. Z każdym rokiem cieszą się one coraz większym zainteresowaniem pasażerów. Kolejka posiada zarówno tradycyjne wagony otwarte i zamknięte, które prowadzone są lokomotywą Lxd2, jak i wagon motorowy MBxd2 - 216, pozyskany z kolejki w Pleszewie. Na stacji w Zbiersku można ponadto zobaczyć zachowany parowóz Px48 - 1726.
