Wojskowa Kolej Wąskotorowa w Helu
- Nadrzędna kategoria: Kolej
- Kategoria: Koleje wąskotorowe
- Opublikowano: wtorek, 11, listopad 2014 22:00
- PSMKMS
- Odsłony: 5415
Półwysep Helski kojarzy się nam obecnie przede wszystkim ze świetnym miejscem na letnie wakacje. Długa na trzydzieści pięć kilometrów mierzeja jeszcze w niedalekiej przeszłości pełniła zgoła odmienną funkcję strategiczną, niezwykle ważną dla obronności kraju. Z tego względu, końcówkę półwyspu zabezpieczono licznymi fortyfikacjami. Za środek transportu pomiędzy nimi służyła wojskowa kolejka wąskotorowa o prześwicie 600 mm.
W Dwudziestoleciu Międzywojennym podjęto decyzję o budowie fortyfikacji na końcu Półwyspu Helskiego. Ich celem miało być zabezpieczenie polskiej granicy morskiej przed wrogimi działaniami. W związku z tym rozpoczęła się budowa Rejonu Umocnionego Hel. Liczne obiekty wojskowe, które wkrótce powstały w lesie od Juraty po sam koniec półwyspu, połączone zostały siecią kolejek wąskotorowych, które służyć miały nie tylko do transportu żołnierzy, ale przede wszystkim zaopatrzenia i amunicji. Oficjalnie sieć kolejek zaczęła funkcjonować w 1934 roku, jednak ocenia się, że już w latach 1927 - 1928 musiały powstać pierwsze torowiska wraz z budową Portu Wojennego, w nabrzeżach którego również znalazły się szyny.
Helska kolejka wąskotorowa od początku poruszała się po torach o szerokości 600 mm. W szczytowym okresie długość sieci wynosiła 37,5 kilometra i swoim zasięgiem obejmowała teren od Juraty po sam koniec cyplu. Większość torowisk powstała jeszcze przed II wojną światową. Niemcy w trakcie wojny rozbudowali zarówno obiekty militarne, jak i samą kolejkę. Również po wojnie nieznacznie powiększono sieć, jednak z początkiem lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku rozpoczął się jej stopniowy regres. Zamykanych odcinków w wielu wypadkach nie likwidowano fizycznie. Były jedynie zasypywane piaskiem, dzięki czemu obecnie poruszając się po Półwyspie Helskim bez większych problemów można odnaleźć dawne podtorza, a od czasu do czasu z piasku wyłaniają się historyczne podkłady. Niektórzy sugerują, że kolej pierwotnie posiadała prześwit 1000 mm, co jednak nie znajduje potwierdzenia w rzeczywistości. Zachowane wagony historyczne na tor o szerokości 600 mm idealnie wpasowują się bowiem w skrajnie obiektów militarnych, które natomiast nie noszą żadnych oznak przebudowy.
Do dnia dzisiejszego z dawnej sieci zachowało się około 19 kilometrów torowisk, które zarządzane są przez dwie instytucje. Za większość sieci, około 16,5 kilometra, odpowiada Marynarka Wojenna. 2,5 kilometra torowisk przekazane zostało w utrzymanie Muzeum Kolei Helskich. I właśnie z tego niewielkiego fragmentu mogą skorzystać turyści, którzy wybiorą się na Hel. Obecnie, zarówno Marynarka Wojenna, jak i Muzeum Kolei Helskich, wykorzystują do prowadzenia pociągów lokomotywy serii WLs-40. Pojazdy te charakteryzują się większą skrajnią, niż występująca w obiektach militarnych, stąd w przypadku przejazdu koleją muzealną konieczne jest piesze przejście przez bunkier, aby udać się w dalszą podróż kolejnym pociągiem. Jednocześnie, wojsko przymierza się ponoć do zakupu nowego taboru, co również oznacza, że helska kolejka jeszcze długo pozostawać będzie w eksploatacji.
Stacja początkowa kolejki wąskotorowej położona jest na terenie Muzeum Obrony Wybrzeża. Trasa kolejki podzielona jest na dwie części. Pierwszy odcinek, liczący około 500 metrów długości, dowozi pasażerów ze znajdującego się na terenie muzeum stanowiska artyleryjskiego B2 (Bruno) do stanowiska nr 3 (Cezar). Drugi odcinek jest dłuższy i liczy blisko 1000 metrów długości. Prowadzi ze stanowiska nr 3 (Cezar) do dawnych Magazynów Amunicyjnych baterii Schleswig - Holstein. Obiekty te jeszcze do niedawna były ściśle strzeżone przez wojsko. Obecnie mieści się tu Muzeum Kolei Helskich. Trasy obu kolejek prowadzą po tym samym torze. Z uwagi jednak na zbyt małą skrajnię przejazdu przez bunkier stanowiska nr 3 (Cezar), pasażerowie opuszczają pociąg, przechodzą pieszo betonowym tunelikiem i wsiadają do drugiego składu. Na terenie Muzeum Kolei Helskich znajduje się szereg pamiątek związanych z kolejami na Półwyspie Helskich. Muzeum posiada również lokomotywę Ls-40, jedną z zaledwie kilku zachowanych w naszym kraju.
Przejazd całej trasy kolejki tam i z powrotem wraz ze zwiedzaniem obiektów muzealny zajmuje około 45 minut. Kolejka kursuje w maju i w czerwcu we wszystkie weekendy, natomiast w okresie letnich wakacji codziennie. Szczegółowe informacje dotyczące jej funkcjonowania można znaleźć na stronie internetowej Muzeum Obrony Wybrzeża.
