Tramwaje w Europie
Ukraina - Kijów
- Nadrzędna kategoria: Tramwaje
- Kategoria: Tramwaje na świecie
- Opublikowano: piątek, 19, lipiec 2019 21:00
- PSMKMS
- Odsłony: 3865
Kijów jest stolicą i jednocześnie największym miastem Ukrainy, państwa sąsiadującego z Polską od wschodu. Położony nad rzeką Dniepr zachwyca swoim wyglądem, a także licznymi zabytkami, które przetrwały często niełatwe dzieje. W mieście funkcjonuje rozbudowany system transportu zbiorowego, na który składa się zarówno metro, jak i sieć tramwajowa, autobusowa i trolejbusowa.
Miasto założone zostało na początku V wieku jako placówka handlowa na szlaku z Konstantynopola do Skandynawii. W IX wieku znany był jako centrum normańskiego handlu na Rusi. Nazwa miasta wywodzi się ponoć od pierwszego legendarnego księcia ruskiego - Kija. Miasto przez wieki było zdobywane przez polskich władców, między innymi Bolesława Chrobrego i Bolesława Śmiałego. W wyniku Unii Lubelskiej w 1569 roku Kijów włączony został do Korony Polskiej. Natomiast w 1686 roku miasto oficjalnie przekazano Rosji i tak pozostało przez kolejne wieki. Dopiero w 1991 roku Kijów stał się stolicą niepodległej Ukrainy. Dziś miasto jest dużym ośrodkiem przemysłowym: maszynowym, środków transportu, elektronicznym, elektrotechnicznym czy chemicznym. Kijów jest również ważnym węzłem komunikacyjnym. Miasto może się również pochwalić licznymi uczelniami wyższymi, a także zabytkami. Dzisiejszy Kijów liczy niemal 2,5 miliona mieszkańców, którzy każdego dnia korzystać mogą z trzech linii metra, licznych tramwajów, trolejbusów i autobusów, a także naziemnej kolejki linowej, zwanej tu funicularem.
Tramwaje konne wyjechały na ulice Kijowa w sierpniu 1891 roku. Był to pierwszy tego typu środek transportu miejskiego w całym Imperium Rosyjskim i zarazem trzeci w Europie po Berlinie i Budapeszcie. Wagony od początku poruszały się po torach o prześwicie 1524 mm. Tramwaje konne szybko okazały się mało efektywne, z uwagi na duże nachylenia ulic w Kijowie. W związku z tym jeszcze w tym samym roku podjęto pierwsze próby uruchomienia tramwaju elektrycznego oraz parowego. Regularna linia tramwajowa obsługiwana przez pojazdy elektryczne zaczęła funkcjonować w czerwcu 1892 roku. Tramwaje konne wycofano z ulic miasta już w 1894 roku. Tramwaje parowe kursowały natomiast do 1904 roku. Jedną z ostatnich tras obsługiwanych przez ten środek transportu była linia do puszczy Wodica.
W 1905 roku spółka obsługująca sieć tramwajowa przejęta została przez inwestorów pochodzących z Belgii. W ten sposób rozpoczął się jeden z najlepszych okresów w historii kijowskich tramwajów. Sieć w mieście rozwijała się, osiągając w 1913 roku długość 82,2 kilometrów, po których kursowało 21 linii, obsługiwanych przez 149 wagonów tramwajowych. Oprócz tego funkcjonowały 4 niezależne trasy prywatne. W tym samym roku otwarto torowisko łączące oba brzegi Dniepru.
W 1913 roku w Kijowie pojawiły się tramwaje spalinowe, napędzane silnikiem benzynowym. Otwarto wówczas kolejną prywatną, podmiejską trasę do miejscowości Browary. Funkcjonowała ona w takiej postaci do 1934 roku, gdy została zelektryfikowana. W 1941 roku nastąpiła jej likwidacja.
Kres dalszego rozwoju sieci przyniósł najpierw wybuch I wojny światowej, a później rewolucja październikowa. W latach 1919 - 1921 funkcjonowanie kijowskich tramwajów zostało zawieszone. W 1922 roku sieć zaczęły przywracać władze miasta. Początkowo uruchomiono trzy linie, które służyły głównie do transportu towarów. W kolejnych latach przywracano kursowanie tramwajów na kolejnych odcinkach. Sieć nigdy nie osiągnęła już jednak przedwojennego poziomu. Dodatkowo, od 1925 roku w mieście zaczęły kursować pierwsze autobusy, natomiast w 1935 roku trolejbusy.
Okres II wojny światowej przyczynił się do zatrzymania likwidacji sieci tramwajowej. Po zakończeniu działań wojennych ponownie ruszyły prace nad przywróceniem ruchu na kolejnych trasach. W mieście pojawił się też nowy tabor tramwajowy. Niestety, w centrum wciąż likwidowano kolejne odcinki torowisk, zastępując je trolejbusami. Sieć tramwajowa rozwijała się natomiast na obrzeżach Kijowa. Tramwaje zaczęły bowiem docierać do nowo powstałych osiedli.
W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku, mimo budowy sieci metra, udało się również uruchomić pierwszy odcinek trasy szybkiego tramwaju, prowadzący z centrum do osiedli położonych w zachodniej części miasta. Dzięki temu osiągnięto wówczas maksymalną długość linii w mieście, która wynosiła 285 kilometrów. W latach osiemdziesiątych rozpoczęto budowę drugiej trasy szybkiego tramwaju, położonej na wschodnim brzegu Dniepru. Inwestycja ta nie przyczyniła się jednak do poprawy funkcjonowania sieci tramwajowej jako całości. Przez kolejne dekady trwały likwidacje dalszych odcinków sieci. Proces ten nasilił się po przemianach gospodarczych w 1989 roku i rozpadzie Związku Radzieckiego, w wyniku czego Ukraina uzyskała niepodległość. W 1996 roku tramwaje przestały docierać bezpośrednio pod budynek kijowskiego Dworca Głównego. W 2004 roku sieć podzielona została na dwa odrębne systemy w wyniku likwidacji torowiska na moście Patona na Dnieprze. Jednym z ostatnich ograniczeń kijowskiej sieci tramwajowej była likwidacja w 2011 roku trasy linii 5, prowadzącej wzdłuż zachodniego brzegu Dniepru.
Mimo likwidacji znacznej części sieci, podczas wizyty w Kijowie wciąż możemy wybierać pomiędzy przejażdżką po wąskich uliczkach w centrum, szerokich arteriach pomiędzy blokowiskami jak i leśną trasą do puszczy Wodica. Mimo tej różnorodności, w 2010 roku kijowskie tramwaje nie należały do najlepszych środków transportu. Poza trasą tramwaju szybkiego, reszta torowisk znajdowała się w katastrofalnym stanie, podobnie jak same pojazdy. Zdezelowane wagony poruszały się więc w żółwim tempie, a dojazd z przedmieść do centrum zajmował przeważnie około godziny. Poniżej prezentuję zdjęcia z mojej wizyty w Kijowie w 2010 roku. Wśród fotografii jest również tramwaj linii 5, którego już nie zobaczymy na ulicach miasta.
Swoistą ciekawostką kijowskiej sieci tramwajowej są dwie trasy szybkiego tramwaju. Każda z nich jest interesująca i cechuje się swoją specyficzną historią. Pierwszy z odcinków uruchomiony został w 1978 roku i prowadzi z centrum do osiedli położonych w zachodniej części miasta. Trasa ta jest całkowicie bezkolizyjna, a tramwaje poruszają się na zasadzie kolei miejskiej. W 2010 roku została ona zmodernizowana na odcinku od centrum do przystanku Hnata Yury. Z początkiem 2019 roku zawieszony był jednak odcinek do pętli Kil'tseva Doroha i w konsekwencji nie kursowały linie 2 i 3. Druga odnoga trasy szybkiego tramwaju do pętli Mykhalivs'ka Borshchahivka wciąż czeka na remont.
W związku z tym, po trasie pierwszej linii szybkiego tramwaju w styczniu 2019 roku kursowała wyłącznie linia 1 z imponującą częstotliwością wynoszącą w szczycie 1-2 minuty. Do obsługi linii kierowano aż 55 brygad tramwajowych, w tym wszystkie nowe i niskopodłogowe wagony w mieście. Zdecydowaną większość z nich stanowią polskie tramwaje PESA Fokstrot 71-414K, których w wyniku trwających od 2016 roku dostaw w Kijowie docelowo ma być aż 50 sztuk.
Linię 1 obsługują również niskopodłogowe wagony Ełektron T5B64, których Kijów zakupił 10 sztuk. Są to pojazdy w pełni niskopodłogowe, posiadające aż pięć członów i nieco dłuższe od tramwajów polskiej produkcji. W mieście są eksploatowane od 2015 roku.
Na trasie linii 1 spotkać można pozostałe wieloczłonowe tramwaje z częściowo obniżoną podłogą. Wśród nich 14 trójczłonowych Tatr K3R-N, posiadających środkowy, niskopodłogowy człon. Pojazdy te pochodzą z lat 2004 - 2012.
Kolejną wersję modernizowanych wagonów Tatra T3 stanowi wóz K3R-NNP numer 550, pochodzący z 2013 roku. Składa się on z trzech członów, w którym każdy posiada częściowo obniżoną podłogę.
W Kijowie eksploatowane są również 4 wozy typu K1M8. Składają się one z trzech członów, z których środkowy jest niskopodłogowy. Pierwszy tramwaj tego typu został dostarczony do Kijowa w 2006 roku. Trzy kolejne trafiły do miasta w latach 2011 - 2012.
Nowszy tabor w mieście reprezentują jeszcze wagony K1 i K1M, pochodzące z lat 2011 - 2015. Są to pojazdy jednoczłonowe, które posiadają fragment niskiej podłogi pomiędzy wózkami. Pojazdy te stopniowo przenoszone są na drugi brzeg Dniepru. Kursują po mieście zarówno solo, jak i w składach.
Na trasie linii 1 wciąż można spotkać jeszcze składy Tatr T3 SUCS. W najlepszych latach kursowały tu nawet w pociągach trójwagonowych. Obecnie różnica w komforcie podróżowania jest tak duża, że pasażerowie niejednokrotnie wolą poczekać dłużej na przystanku na nowszy i wygodniejszy tramwaj niskopodłogowy niż jechać zdezelowaną Tatrą.
W latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku na wschodnim brzegu Dniepru rozpoczęto budowę drugiej linii szybkiego tramwaju. Problemy gospodarcze sprawiły, że pierwszy odcinek oddano do eksploatacji w 1986 roku, kolejny dopiero w 1994, a ostateczny kształt linia osiągnęła w 2000 roku. Trasa, mimo świetnych parametrów i poprowadzenia przez środek osiedli mieszkaniowych, nie cieszyła się uznaniem pasażerów. Tramwaj nie dowoził bowiem do żadnego celu, który mógłby nadać sens temu środkowi transportu. Zabrakło bowiem możliwości przesiadki chociażby na metro. Linia funkcjonowała do 2009 roku, gdy zawieszono na niej ruch z uwagi na zbyt małą liczbę pasażerów. Przez kolejne miesiące straszyły więc opuszczone tory, nieczynne pętle czy niedokończone przystanki.
Przełom nastąpił w 2015 roku. Przedłużono bowiem trasę szybkiego tramwaju do przystanku kolejowego Troeschina-2, skąd można dostać się pociągiem na drugi brzeg Dniepru. Opuszczone torowisko zyskało w końcu sens. Dodatkowo, w rejonie linii pojawiła się duża galeria handlowa. Obecnie, trasa ta obsługiwana jest przez linie 4 i 5, na których kursują wagony Tatra T3 solo.
Kijowska sieć tramwajowa liczy około 115 kilometrów długości i obecnie obsługiwana jest przez około 430 wagonów tramwajowych, z których już ponad 80 pojazdów posiada przynajmniej częściowo obniżoną podłogę. Wciąż zdecydowaną większość stanowią wagony Tatra T3SU, których liczba w czerwcu 2009 roku wynosiła 368 sztuk. Obecnie w mieście znajduje się około 290 pojazdów, z czego w eksploatacji pozostaje około 220. Te najbardziej zdezelowane zostały już odstawione. Stan kursujących pojazdów można natomiast uznać za zadowalający. Tramwaje te kursują po mieście zarówno solo jak i w składach. Część z nich nie posiada środkowych drzwi.
Sześć wagonów Tatra T3 zmodernizowanych zostało w latach 2011 - 2012 do wersji T3UA-3. Otrzymały one obniżoną podłogę pomiędzy wózkami.
Nieco młodsze i nowocześniejsze są wagony Tatra T6B5SU. W latach 1985 - 1990 do miasta trafiło ich 90 sztuk. Obecnie jednak w mieście pozostaje 77 pojazdów, z czego sprawnych jest zaledwie 34. Wagony te swoim wyglądem i stanem nie zachęcają do podróżowania. W 2018 roku można było spotkać je na liniach 28, 33, 35. Wszystkie tramwaje tego typu kursują po wschodniej stronie Dniepru z wyjątkiem jednego pojazdu, który kilka lat temu przebudowany został na tramwaj-kawiarnię.
W tym miejscu warto wspomnieć o sprowadzonych w latach 2017 - 2018 pięciu wagonach Tatra T6A5 z Pragi. Pojazdy te trafiły na zachodni brzeg Dniepru, jednak większość z nich nie pojawia się na mieście.
W Kijowie funkcjonują obecnie trzy zajezdnie tramwajowe. Zachodnią część miasta obsługują dwie zajezdnie, natomiast trzecia znajduje się po wschodniej stronie Dniepru. Jeszcze na początku obecnego wieku w centrum miasta istniała również trzecia zajezdnia, jednak została zlikwidowana.
Zajezdnia imienia Szewczenki znajduje się na końcu trasy szybkiego tramwaju w południowo-zachodniej części miasta. Pomiędzy pętlą Mykhalivs'ka Borshchahivka i zajezdnią funkcjonuje liczący około kilometra długości odcinek, wykorzystywany tylko w ruchu technicznym. W zajezdni tej stacjonuje cały nowoczesny tabor, który obsługuje wyłącznie trasę szybkiego tramwaju.
Zajezdnia Podilske zlokalizowana jest w centralnym punkcie sieci tramwajowej, funkcjonującej po zachodniej stronie Dniepru. Stacjonują tu wyłącznie tramwaje generacji Tatra T3, które obsługują wszystkie linie w tej części Kijowa z wyjątkiem trasy szybkiego tramwaju.
Zajezdnia Darnycke jako jedyna funkcjonuje po wschodniej stronie Dniepru. Składa się z dwóch części przedzielonych ulicą Pavela Usenko. Jest to zdecydowanie największy kompleks zajezdni w mieście.
W zajezdni tej funkcjonuje również Muzeum Tramwajów, które czynne jest w dni robocze. W dwóch salach można zapoznać się historią komunikacji tramwajowej w Kijowie.
Na koniec kilka słów o jeszcze jednym środku transportu w Kijowie. Obok metra, tramwajów, trolejbusów i autobusów funkcjonuje tu również terenowa kolej linowa. Łączy ona brzeg Dniepru z historycznym centrum miasta. Kolej zbudowana została w latach 1902 - 1905. Od tego czasu działa jako element sieci transportowej miasta.
Kijowska sieć tramwajowa, podobnie jak całe miasto, pełna jest kontrastów. Można spotkać wiele miejsc na europejskim poziomie: ulice w centrum, restauracje, lotnisko, galerie handlowe. Wiele jest też zaniedbanych blokowisk, dawnych terenów przemysłowych czy rozlewających się placów targowych. Podobnie jest z siecią tramwajową. Trasa szybkiego tramwaju charakteryzuje się nowoczesnym torowiskiem, nowym taborem a nawet tablicami dynamicznej informacji pasażerskiej. Tramwaje poruszają się bardzo szybko i sprawnie po całkowicie oddzielonym od ruchu torowisku. Na pozostałej, znacznej części sieci infrastruktura jest niestety mocno zdegradowana. Korzystają z niej stare tramwaje, a w rejonie przystanków nietrudno o kłęby śmieci. Tatry z rodziny T3 i T6 prezentują się zdecydowanie najgorzej. Mieszkańcy wciąż często wybierają podróż szybkimi marszrutkami. Działania mające na celu poprawę funkcjonowania kijowskiej sieci tramwajowej wciąż są zbyt małe w stosunku do występujących potrzeb.
PSMKMS & Impuls
