Tramwaje w Europie
Austria - Wiedeń
- Nadrzędna kategoria: Tramwaje
- Kategoria: Tramwaje na świecie
- Opublikowano: wtorek, 10, marzec 2020 21:00
- PSMKMS
- Odsłony: 8754
Wiedeń jest stolicą Austrii, a także jednym z najpiękniejszych i największych miast w Europie. Jego rozmiary, a także sam rozmach, z jakim od wieków powstawał, wymusiły stworzenie sprawnie działającego transportu miejskiego już w dziewiętnastym wieku. Dzisiejsza sieć komunikacyjna stanowi jeden z największych i najlepiej zorganizowanych systemów w Europie.
Pierwsze tramwaje konne wyjechały na ulice Wiednia w 1865 roku. Stolica Cesarstwa Austro-Węgierskiego musiała jednak dysponować najnowszymi nowinkami technicznymi, stąd w 1883 roku w Wiedniu pojawiły się tramwaje parowe. W zasadzie były to mini pociągi. Skład złożony z kilku wagonów prowadzony był przez mały parowóz, oczywiście odpowiednio zabudowany, aby nie stanowić zagrożenia dla innych użytkowników ulic.
W 1897 roku w Wiedniu rozpoczęła się era tramwajów elektrycznych, która trwa do dziś. Już w 1903 roku zelektryfikowano całą sieć tramwaju konnego. W 1922 roku zlikwidowany został tramwaj parowy. Odtąd sieć wiedeńskich tramwajów rozwijała się z roku na rok. Straty, szczególnie w taborze, wystąpiły w czasie drugiej wojny światowej. W 1959 roku rozpoczęto dostawy nowoczesnych tramwajów serii E, które wciąż eksploatowane są w stolicy Austrii, chociaż ich liczba od lat maleje. W połowie lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku zapoczątkowano odnowę taboru. W 1995 roku zakupiono pierwsze wagony typu ULF. Tramwaje te wciąż stanowią jedną z najbardziej nowatorskich i najciekawszych konstrukcji, jakie wożą ludzi w europejskich miastach.
W związku z dostawą nowych tramwajów, z ulic Wiednia coraz częściej znikają stare wozy. Spora część z nich nie trafiła jednak na złom. Tylko krakowskie MPK w latach 2003 - 2013 sprowadziło około 150 wagonów E1 i c3. Wozy E1 zakupiły również Tramwaje Śląskie, a poza granicami naszego kraju, pojazdy te znalazły się między innymi w Miszkolcu czy w Sarajewie.
Wiedeń posiada jedną z najlepiej zorganizowanych sieci transportu zbiorowego w Europie. Jednocześnie charakteryzuje się ona wieloma interesującymi rozwiązaniami. Poszczególne trasy rozchodzą się promieniście z Ringu, czyli obwodnicy drogowej otaczającej najstarszą części miasta, po której z kolei kursują linie tramwajowe 1 i 2. Każdą z tras obsługuje zazwyczaj tylko jedna linia tramwajowa, która jeździ z wysoką częstotliwością. Cały system nastawiony jest na przesiadki, które są jednak stosunkowo wygodne z uwagi zarówno na wysoką liczbę kursów poszczególnych linii, jak i dobrze zorganizowane punkty przesiadkowe. Dzięki temu podróż po mieście odbywa się bardzo sprawnie i szybko. Również z Wiednia pochodzą tak zwane przystanki "wiedeńskie", które polegają na wyniesieniu jezdni na długości przystanku, znajdującego się w ulicy. Takie rozwiązanie z jednej strony ułatwia wsiadanie pasażerów do tramwajów. Z drugiej zwiększa bezpieczeństwo, bo kierowcy pojazdów muszą zwolnić w momencie wjazdy na wyniesiony odcinek jezdni. Rozwiązanie to jest wykorzystywane w wielu europejskich miastach, w tym również w Krakowie.
Sieć tramwajowa w Wiedniu obsługiwana jest przez firmę Wiener Linien, należącą do Wiener Stadtwerke GmbH. Poza komunikacją tramwajową obsługuje również autobusy oraz sieć metra. W stolicy Austrii funkcjonuje 28 linii tramwajowych oznaczonych numerami od 1 do 71 oraz literami D i O. Ich łączna długość wynosi ponad 225 kilometrów, natomiast długość torowisk 177 kilometry. Tramwaje poruszają się po torach o rozstawie 1435 mm. W mieście jest 1071 przystanków, w tym 8 w tunelach. Sieć obsługuje blisko 700 wagonów tramwajowych, z czego około połowa jest niskopodłogowa. Do 2026 roku planuje się wycofanie z ruchu wszystkich wysokopodłogowych tramwajów.
Przez dziesięciolecia na ulicach Wiednia dominowały wagony generacji E. Najstarsze z nich wprowadzone zostały do eksploatacji w latach 1959 - 1966. 89 wozów tego typu kursowało po mieście solo z uwagi na posiadanie zbyt słabych silników, mających moc tylko 100kW, do holowania przyczep. Tramwaje te wycofano z ruchu w 2007 roku.
Z lat 1967 - 1976 pochodzą wozy E1. W sumie dwa zakłady SGP i Lohner wyprodukowały dla Wiednia aż 338 pojazdów tego typu. Tramwaje te wyposażone są w silniki o mocy 150kW, stąd bez problemu mogą ciągnąć doczepy typu c3, a także młodsze c4. Większość wozów tego typu została już wycofana z ruchu. Część z nich trafiła do Polski do Krakowa i na Śląsk. Inne sprzedane zostały do Sarajewa czy Miszkolca. Obecnie w ruchu pozostało ich zaledwie 28 sztuk. Mają być wycofane z eksploatacji do 2022 roku.
Wagony E1 przez lata prowadziły doczepy typu c3, pochodzące z lat 1959 - 1962. Pierwotnie zakupiono ich 190 sztuk. Z eksploatacji zostały wycofane w 2017 roku. Obecnie wozy E1 kursują z przyczepami typu c4, pochodzącymi z lat 1974 - 1977. Z 73 sztuk w ruchu pozostały 24 pojazdy.
Jeden z wagonów E1 numer 4867 obsługuje tak zwany Vienna Ring Tram, czyli tramwaj turystyczny poruszający się po Ringu. Pojazd ten wyróżnia się żółtą kolorystyka. Trasa wokół wiedeńskiego centrum zajmuje 25 minut. Tramwaj wyrusza z przystanku Schwedenplatz.
Na ulicach Wiednia wciąż bez większych problemów można zobaczyć składy E2+c5. Wagony E2 pochodzą z 1978 - 1990. W sumie dostarczono ich 122 sztuki. Kursują one z doczepami c5, również pochodzącymi z lat 1978 - 1990, których wyprodukowano 117 sztuk. Niemal wszystkie tramwaje tego typu pozostają w eksploatacji. Z ulic Wiednia mają zniknąć do 2026 roku.
Wizytówką wiedeńskiej komunikacji przez wiele lat były wagony ULF ( Ultra Low Floor ), występujące w dwóch wersjach: krótszej określanej typem A oraz dłuższej typu B. Projekt tych ultranowoczesnych pojazdów powstał w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Pojazdy te nie posiadają tradycyjnych wózków. Koła, które nie są połączone ze sobą osią, znajdują się w konstrukcji przegubu. Nad nimi zlokalizowane są natomiast silniki, napędzające indywidualnie każde z kół. Dzięki temu uzyskano płaską podłogę na całej długości tramwaju. Jej wysokość od główki szyny wynosi zaledwie 18 centymetrów. Koncepcji tramwajów ULF nie powielił żaden z producentów taboru tramwajowego. Pojazdy te kupowane były wyłącznie przez Wiener Linien z jednym małym wyjątkiem. 10 wozów typu A1 zakupiła w 2008 roku rumuńska Oradea.
Pierwszy krótki ULF typu A, liczący 24 metry długości, powstał w 1995 roku. W latach 1997 - 2005 Wiener Linien otrzymało 50 pojazdów typu A. Z lat 2006 - 2015 pochodzi dalsze 80 zmodernizowanych wagonów, określanych typem A1.
Wagony ULF typu B mierzą 35 metrów długości. Także w tym przypadku prototyp powstał w 1995 roku. W latach 1998 - 2005 dostarczono 100 pojazdów tego typu. Z lat 2009 - 2017 pochodzi dalsze 100 zmodernizowanych wagonów, określanych typem B1.
Najnowszymi wagonami tramwajowymi eksploatowanymi w Wiedniu są wozy Bombardier Flexity Wien, określane jako typ D. Pierwszy z nich, numer 301, został przekazany przez producenta w grudniu 2017 roku. Przez kolejne miesiące trwały jazdy próbne i testy nowego pojazdu, tak aby sprawdzić wszystkie podzespoły i wyeliminować niedoskonałości. Liniowa premiera tramwaju miała miejsce dopiero w dniu 6 grudnia 2018 roku. Wówczas też podjęto seryjną produkcję kolejnych wozów. W maju 2019 roku rozpoczęły się dostawy. Obecne zamówienie obejmuje 119 tramwajów i może być rozszerzone do 156. Wszystkie pojazdy mają trafić do Wiednia do 2026 roku. Dzięki temu z eksploatacji wycofane zostaną wszystkie, wysokopodłogowe tramwaje.
Do centrum Wiednia wjeżdża również tak zwana Badner Bahn, czyli kolej podmiejska łącząca stolicę Austrii z miejscowością Baden. Obsługiwana jest przez charakterystyczne, trójczłonowe, beżowo-granatowe wagony, swoim wyglądem przypominające tramwaje. Starsze pojazdy GT8ZR wyprodukowane zostały w latach 1979 - 1993 przez firmę SGP. Z 26 dostarczonych wozów w ruchu wciąż znajdują się 24. Młodszy tabor reprezentuje 14 wagonów Bombardier T2500, pochodzących z lat 2000 - 2010. Linia L do Baden odjeżdża spod wiedeńskiej Opery z częstotliwością nawet co 15 minut. Obsługiwana jest przez firmę Wiener Lokalbahnen. W centrum Wiednia kolej porusza się po normalnych torach tramwajowych. Poza miastem wjeżdżają na tory kolejowe, jednocześnie zdecydowanie przyspieszając.
Przez całą historię funkcjonowania wiedeńskich tramwajów, w mieście działało kilkanaście zajezdni. Część z nich została zamknięta: Vorgartenstraße, Assmayergasse, Linke Wienzeile. Niektóre przekształcone zostały w zajezdnie dla autobusów na przykład Grinzing. W dawnej zajezdni Erdberg zlokalizowano natomiast Muzeum Transportu w Wiedniu. W tej chwili w mieście działa 10 zajezdni. W dwudziestym pierwszym wieku zdecydowano się zredukować koszty, ograniczając funkcję niektórych z nich tylko do garażowania pojazdów. W takich obiektach nie prowadzi się więc napraw, przeglądów i innych prac serwisowych. Prace remontowe realizowane są w czterech zajezdniach: Favoriten, Floridsdorf, Hernals i Rudolfsheim. Pozostałe sześć zajezdni służy tylko do garażowania tramwajów: Brigittenau, Kagran, Gürtel, Ottakring, Speising, Simmering. Wiener Linien posiada ponadto bardzo duży i nowoczesny zakład Warsztatów Głównych, zlokalizowany w południowo-wschodniej części miasta. Przedsiębiorstwo WLB, obsługujące trasę do Baden, dysponuje dwiema zajezdniami. W Wiedniu znajduje się zajezdnia Inzersdorf, natomiast w Baden Leesdorf. Wcześniej pojazdy WLB garażowały w zajezdni Wolfganggasse, którą jednak odcięto od sieci w 2017 roku.
W Wiedniu przy ulicy Erdbergstraβe 109 swoją siedzibę ma Muzeum Transportu, będące jednym z największych na świecie. Mieści się ono w dawnej zajezdni Erdberg. Muzeum oficjalnie powstało 31 maja 1986 roku. W dniu 6 stycznia 1990 roku otrzymało swoją obecną siedzibę, którą przystosowano do potrzeb wystawowych. Od dnia 13 czerwca 1992 roku muzeum udostępniono zwiedzającym.
Muzeum posiada 95 oryginalnych pojazdów oraz 22 zrekonstruowane, które wykorzystywane są do jazd po mieście. Należą one do wiedeńskiego przewoźnika, a także do dwóch prywatnych stowarzyszeń. Łączna powierzchnia hal wystawowych wynosi 7700 metrów kwadratowych. Zabytkowe tramwaje stoją na torach o łącznej długości 1810 metrów. Ponadto na 900 metrach kwadratowych, czy jak kto woli, na 232 metrach torów, przeprowadza się renowację starych pojazdów.
Liczby te świadczą najlepiej o ogromnych zbiorach muzeum. Wśród prawie setki eksponatów zobaczyć możemy wagon tramwaju konnego z 1868 roku, skład tramwaju parowego z przełomu 1885/86 roku, wagony silnikowe tramwajowe oraz kolei miejskiej wyprodukowane w latach 1901 - 1969 oraz autobusy z lat 1949 - 1987. W muzeum znajdują się zarówno oryginalne wersje pojazdów, jak i zmodernizowane. W tym miejscu warto zwrócić uwagę, że w stolicy Austrii przyjęty został system oznaczania wagonów silnikowych dużymi literami: A, B, C..., natomiast doczep małymi literami: a, b, c... Kolejne wersje oznaczane są cyframi: A, A1, A2... Po wycofaniu z ruchu danego typu pojazdu, jego literkę przejmują nowsze wozy. Na przykład typem D od 1899 roku były określane dwuosiowe wagony Ringhoffer z otwartymi pomostami. Po II wojnie światowej typem D oznaczano wagony trójczłonowe firmy GS. Obecnie typ D przydzielono najnowszym pojazdom firmy Bombardier.
Odwiedzający wchodząc na teren dawnej zajezdni na początku widzi kilka hal różnej wielkości, które połączone są mnóstwem torów i zwrotnic. Na zwiedzanie muzeum koniecznie należy przeznaczyć około dwóch godzin z uwagi na znaczną liczbę eksponatów. Wszystkie pojazdy są bardzo ładnie, wręcz idealnie odnowione. Widać, że włożono w nie niemałe środki finansowe i tak dobrze nie wyglądały chyba nawet po wyjściu z fabryki. Wagony ustawione są w taki sposób, aby spokojnie można było do nich podejść, oglądnąć je od każdej strony, a także wykonać ładne zdjęcie. Oprócz tramwajów, w halach znajdują się także autobusy oraz szereg innych eksponatów związanych z komunikacją miejską.
Do muzeum można dojechać tramwajem linii 18 lub linią metra U3. W 2020 roku otwarte było we środy oraz w soboty, niedziele i święta. Bilet wstępu kosztował 8 euro. Dzieci do lat 15 mogły zwiedzić muzeum bezpłatnie.
W muzeum, jak również na niektórych stacjach metra w centrum, każdy nabyć może wiele pamiątek związanych z komunikacją miejską w Wiedniu. Kupić można miedzy innymi modele tramwajów wiedeńskich w skali H0 począwszy od dwuosiowych, przez powojenne wagony, a skończywszy na najnowszych ULF-ach. Ten ostatni dostępny jest w wersji podstawowej, do której dokupić można człony wydłużające a także również w osobnym zestawie wózek z silnikiem, dzięki czemu nasz model będzie mógł samodzielnie się poruszać. Ponadto nabyć można kasety video, książki, pocztówki, a także krawaty z motywami autobusowymi i tramwajowymi.
PSMKMS & Impuls
