Tramwaje w Europie
Austria - Graz
- Nadrzędna kategoria: Tramwaje
- Kategoria: Tramwaje na świecie
- Opublikowano: czwartek, 18, kwiecień 2024 21:00
- PSMKMS
- Odsłony: 2644
Jest drugim co do wielkości miastem w Austrii. Położony na południe od Wiednia, nad rzeką Murą u podnóża Alp Styryjskich, może pochwalić się niezwykle urokliwym, historycznym centrum. Podstawę transportu miejskiego w Grazu stanowi sieć tramwajowa, która jednak z uwagi na specyficzny układ tras, nie zawsze spełnia stawiane przed nią oczekiwania.
Graz jest stolicą kraju związkowego Styria. Miasto liczy około 270 tysięcy mieszkańców. Jest to znaczący ośrodek przemysłowy, kulturalny i turystyczny. Funkcjonują tu cztery uniwersytety i dwie szkoły wyższe. Pierwsze wzmianki o Grazu pochodzą z 881 roku. Prawa miejskie otrzymał natomiast w 1281 roku.
Pierwsze tramwaje konne wyjechały na ulice Grazu w 1878 roku. Od początku poruszały się one po torach o rozstawie 1435 mm. Trasa, jak to zwykle bywa, prowadziła z dworca kolejowego do centrum miasta i mierzyła 2,2 kilometra. Co ciekawe, od razu zbudowano ją jako dwutorową. Sieć tramwaju konnego sukcesywnie się rozbudowywała, osiągając 11 kilometrów długości. W 1894 roku rozważano uruchomienie w mieście tramwaju parowego. Pomysł ten nie został jednak dobrze przyjęty. Uruchomiona w 1897 roku wąskotorowa kolej elektryczna z Grazu do Mariatrost pozwoliła przekonać włodarzy miasta do tego rozwiązania. Dzięki temu, od 1898 roku mogła rozpocząć się elektryfikacja dotychczasowej sieci tramwaju konnego. Pierwsze tramwaje elektryczne wyjechały na ulice Grazu w 1899 roku. Do obsługi sieci zakupiono 40 nowych tramwajów elektrycznych, które ciągnęły 49 doczepek dawnych tramwajów konnych.
Elektryfikacja sieci tramwajowej umożliwiła dalszy jej rozwój. Dzięki temu, w latach 1899 - 1906 jej długość zwiększyła się o 21 kilometrów. Okres I wojny światowej tramwaje w Grazu przetrwały bez większych strat. Po zakończeniu działań wojennych nastąpił dalszy rozwój komunikacji tramwajowej w mieście. W czasie trwania II wojny światowej Austria została włączona do Niemieckiej Rzeszy. Wówczas dokonano zmiany ruchu lewostronnego na prawostronny. Dopiero wtedy, w latach 1939 - 1941 przekuto linię kolei wąskotorowej do Mariatrost na normalnotorową. Dzięki temu została ona włączona do sieci tramwajowej. Koniec II wojny światowej przyniósł pewne zniszczenia infrastruktury i taboru, których usuwanie nie trwało jednak długo.
Po wojnie indywidualny transport zaczął przejmować wiodącą rolę w mieście. Od 1950 roku ograniczano sieć tramwajową. Do 1971 roku Grazer Verkehrsbetriebe zawiesiły kursowanie tramwajów na dziewięciu odcinkach. Po latach likwidację części tras tramwajowych oceniono jako nieprzemyślaną i postanowiono wrócić do rozbudowy sieci. Przełomowym dniem stał się 9 września 1989 roku, kiedy otwarto 500 metrowe przedłużenie linii numer 1. W 1996 roku odbyła się przebudowa placu Jakomini, który stał się centralnym punktem sieci. Po 2005 roku rozpoczęto nowe inwestycje i kolejno otwierane były przedłużenia: linii 5 do Puntigam, 4 do Liebenau i 6 do St. Peter. Otwarciu nowych odcinków torów tramwajowych towarzyszyły ograniczenia w sieci autobusowej. Większość linii autobusowych kończy obecnie trasę na pętlach tramwajowych, pełniąc jedynie funkcję dowozową. W 2012 roku otwarto podziemny przystanek tramwajowy i odcinek tunelowy w rejonie głównego dworca kolejowego w Grazu. Następnie w 2016 roku otwarto przedłużenie linii 7 do nowego Kampusu Medycznego Uniwersytetu w Grazu przy Stiftingtalstraße.
Obecnie sieć tramwajowa w Grazu liczy 67,2 kilometra długości i stanowi podstawę transportu publicznego w mieście. Funkcjonuje tu sześć linii dziennych: 1, 3, 4, 5, 6, 7 oraz pięć linii wieczornych i świątecznych: 1, 5, 7, 13 (za 3 i 4), 26 (za 6). Komunikacja tramwajowa obsługiwana jest przez oddział Holding Graz Linien, będącego przedsiębiorstwem użyteczności publicznej, które obsługuje również miejską sieć autobusową i kolejkę linową Schlossbergbahn. Tramwaje w Grazu są częścią styryjskiego zintegrowanego systemu taryfowego, który obejmuje wszystkie środki transportu publicznego w Grazu i na obszarze Styrii.
Układ linii w Grazu ma charaktery średnicowy, a wszystkie tramwaje przejeżdżają przez centralny odcinek sieci między Hauptplatz a Jakominiplatz. Sieć tramwajowa w większości jest dwutorowa. Wyjątek stanowi jednotorowa trasa linii 1 do Mariatrostu oraz południowym odcinku linii 5. W rejonie głównego dworca kolejowego i przed południową końcówką linii 5 funkcjonują odcinki tunelowe. W centrum miasta tramwaje na większości tras poruszają się razem z pozostałym ruchem ulicznym. Na obrzeżach torowiska tramwaje są natomiast odseparowane ruchu. Tramwaje są jednokierunkowe, z drzwiami tylko po jednej stronie, a wszystkie zakończenia tras są wyposażone w pętle do zawracania. Nie ma bezpośrednich połączeń poszczególnych odgałęzień sieci ze sobą z pominięciem Jakomniplatz. Plusem takiego rozwiązania jest mała liczba rozjazdów. Negatywne skutki uwidaczniają się natomiast podczas wszelkich zakłóceń w ruchu w rejonie Jakomniplatz lub remontów. Wówczas najczęściej połowa sieci nie funkcjonuje. Dlatego w przyszłości w Grazu planuje się powrócić do rozwiązania z linią okrążającą centrum. Po trasie tej w przeszłości kursowała, nieistniejąca obecnie, linia numer 2. W 2018 roku podpisano umowę pomiędzy miastem a prowincją Styria na dofinansowanie kompleksowego programu rozbudowy sieci tramwajowej, obejmującej sześć tras tramwajowych i kolejowych. Jedną z nich będzie linia w centrum, umożliwiająca alternatywne połączenie Hauptbahnhof z Jakominiplatz przez Belgiergasse, Vorbeckgasse, dzięki czemu utworzony zostanie ring wokół centrum.
Obecnie w Grazu eksploatowanych jest 85 liniowych tramwajów. Na ulicach dominują dwa typy niskopodłogowych wagonów. Niemniej, w mieście wciąż kursują wozy starszej produkcji, które pełnią jednak głównie funkcję rezerwową i są wykorzystywane tylko w okresach zwiększonego zapotrzebowania na tabor. Są to dwa rodzaje wagonów GT8, wyprodukowane przez SGP Graz początkowo jako dwuczłonowe i następnie uzupełnione o dodatkowy człon. Starsze pojazdy z 1978 roku są podobne do wozów E1 z Wiednia i mierzą 25,34 metra długości. Nie posiadają one niskopodłogowego członu. W ruchu pozostało ich 10 sztuk. Oznaczone są numerami od 501 do 510.
Młodsze wagony, posiadające wygląd wozów N8S z Norymbergi, pochodzą z lat 1986 - 1987 i mierzą 27 metrów długości. W 1999 roku w ramach modernizacji zostały wyposażone w środkowy, niskopodłogowy człon. Dzięki temu wciąż niemal codziennie można je zobaczyć na wszystkich liniach w mieście. W ruchu pozostało ich 12 sztuk. Oznaczone są numerami od 601 do 612.
W latach 2000 - 2001 zakupiono 18 wozów Bombardier Cityrunner, mierzących 27 metrów długości i składających się z pięciu członów. Są to pojazdy całkowicie niskopodłogowe. Posiadają one szerokość zaledwie 2,20 metra. Wagony te w latach 2016 - 2018 roku miały zostać przedłużone o dodatkowe człony do długości 37 metrów, jednak na razie zrezygnowano z tego rozwiązania. Oznaczone są numerami od 651 do 668.
W latach 2009 - 2015 w Grazu pojawiło się koleje 45 niskopodłogowych wagonów Stadler Variobahn. Również są to pojazdy pięcioczłonowe, o długości 27,5 metra i nieco większej szerokości 2,30 metra. Oznaczono je numerami od 201 do 245.
W styczniu 2024 roku w firmie Alstom zamówiono 15 nowych tramwajów Flexity. Mają one wejść do użytku w 2025 roku. Wozy te będą podobne do najnowszych pojazdów, eksploatowanych na ulicach Wiednia.
Przez długie lata w Grazu funkcjonowały zakłady produkujące wagony tramwajowe. Właśnie z tego miasta w 1913 roku pochodziło pięć wagonów normalnotorowych pierwszej serii, oznaczonych w Krakowie typem SN1. Z tego względu do dziś pod Wawelem są one nazywane "gracówkami". W austriackich miastach nadal eksploatowane są wagony tramwajowe pochodzące z fabryki w Grazu. Część z nich trafiła również do Krakowa. Pod koniec dwudziestego wieku zakład Simmering-Graz-Pauker Graz (SGP Graz) został zakupiony przez koncern Siemens AG. Obecnie w Grazu produkowane są pojazdy ciężarowe i inne specjalistyczne podwozia.
W Grazu funkcjonują trzy zajezdnie tramwajowe. Zajezdnie I Steyrergasse uruchomiona została wraz z elektryfikacją sieci tramwajów konnych w 1899 roku. W 1931 roku na przyległej posesji zbudowano dodatkowe tory postojowe. W 1986 roku zostało otwarta nowa hala po drugiej stronie ulicy.
Zajezdnia II Eggenberger Straße w latach 1878 - 1899 wykorzystywana była do obsługi tramwajów konnych. W 1902 roku została przystosowana do obsługi tramwajów elektrycznych. W 1992 roku hala została sprzedana, ale służyła odtąd jako magazyn taboru dla Muzeum Tramwajowego w Grazu. W 1994 roku obiekt został zburzony.
Zajezdnia III Eggenberger Straße powstała w 1908 roku nieco na zachód od zajezdni II w związku ze wzrostem liczby wagonów tramwajowych, wynikających z rozbudowy sieci w mieście. W 1927 roku została ponownie rozbudowana, natomiast w trakcie II wojny światowej uległa częściowemu zniszczeniu. Budynek hali ponownie otwarto w 1992 roku po kolejnej przebudowie.
Zajezdnia IV Mariatrost zlokalizowana jest na końcu linii 1. Od 1980 roku funkcjonuje w niej Muzeum Tramwajowe w Grazu. Budynek zajezdni pierwotnie pełnił funkcję zaplecza technicznego dla kolejki wąskotorowej Zinzendorfgasse - Mariatrost, kursującej w latach 1898 - 1941. W 1943 roku został przekształcony w zajezdnie IV, a później we wspomniane powyżej Muzeum Tramwajów.
Główny węzeł komunikacyjny sieci tramwajowej w Grazu stanowi Jakominiplatz. Spotykają się tu wszystkie linie tramwajowe, dojeżdżające czterema trasami. Przygotowano również piąte wyprowadzenie dla nowego odcinka sieci w kierunku zachodnim. Zarówno po wschodniej stronie placu, jak i zachodniej, funkcjonują techniczne pętle tramwajowe, wykorzystywane w awaryjnych sytuacjach. Na placu zapewnione są połączenia torowe we wszystkich relacjach. Większość w sposób bezpośrednio, natomiast pozostałe poprzez przejazd przez wspomniane pętle techniczne. Plątanina torów robi ogromne wrażenie. Dzięki temu jednak, przystanki zlokalizowane są blisko siebie, ułatwiając przesiadki pomiędzy liniami.
Na trasie w ulicy Jakoministrasse, wychodzącej na południe od Jakominiplatz, funkcjonuje ciekawe rozwiązanie torowe. Przez większą część dnia tramwajowe korzystają z dwóch torów. Jednak w godzinach 8:30 - 11:30 i 14:30 - 15:30 pojazdy zmierzające w kierunku północnym (do Jakominiplatz) przejeżdżają na drugą stronę ulicy, korzystając ze splotu torowego. Dzięki temu, po stronie wschodniej mogą parkować pojazdy dostawcze, w celu umożliwienia dowozu towarów do okolicznych sklepów. Długość odcinka splotu wynosi około 120 metrów. Rozwiązanie to funkcjonuje od ponad 100 lat i pozwala na pogodzenie interesów komunikacji tramwajowej i kupców na wąskiej ulicy w ścisłym centrum miasta.
W Grazu funkcjonuje jedna z najbardziej stromych kolejek linowo-terenowych na świecie. Nachylenie torowiska wynosi 60%. Dwa wagoniki, połączone liną, poruszają się po torach o rozstawie 1000 milimetrów i długości 201 metrów. Podczas przejazdu pokonuje 108 metrów różnicy wysokości. Kolejka Schlossbergbahn zapewnia dojazd na Wzgórze Zamkowe, górujące nad miejską zabudową. W obecnej wersji została zbudowana w 2000 roku, natomiast w 2004 roku przeszła modernizację. Wówczas wprowadzono do eksploatacji dwa nowe wagoniki, posiadające przeszklony dach, ułatwiający podziwianie panoramy miasta podczas przejazdu. Przejazd kolejką zapewnia niesamowite wrażenia.
PSMKMS & Impuls
