Tramwaje w Europie
Rumunia - Arad
- Nadrzędna kategoria: Tramwaje
- Kategoria: Tramwaje na świecie
- Opublikowano: środa, 19, luty 2020 21:00
- PSMKMS
- Odsłony: 1669
Położone w zachodniej części Rumunii miasto Arad było pierwszym, w którym uruchomiona została sieć tramwajowa na terenie tego kraju. Tutejszy tabor jest bardzo zróżnicowany, podobnie jak funkcjonujące trasy tramwajowe. Warto również podkreślić, że jest to jeden z trzech wąskotorowych systemów tramwajowych w Rumunii.
Arad jest ważnym ośrodkiem przemysłowym, a także węzłem komunikacyjnym, położonym tuż przy granicy z Węgrami. Miasto liczy około 160 tysięcy mieszkańców. W centrum dominuje twierdza z lat 1763–1783, ale Arad może pochwalić się także innymi zabytkowymi budowlami. Trzon transportu zbiorowego stanowi tu sieć tramwajowa, która wybiega również poza granice miasta.
Pierwsze tramwaje konne wyjechały na ulice Aradu w 1869 roku. Początkowo powstały trzy trasy, które miały swój początek przy dworcu kolejowym. Jedna z nich prowadziła stąd na południe do centrum. Co ciekawe, pierwsze tramwaje w mieście poruszały się po torach o standardowym rozstawie szyn. Końcówka trasy znajdowała się przy moście nad Mureș, który obecnie nosi nazwę Podul Traian. Od 1873 roku druga linia skierowana została od dworca kolejowego na zachód, do dzisiejszej ulicy Calea Aurel Vlaicu. System obsługiwało 19 wozów, stacjonujących w jednej zajezdni. W 1913 roku sieć jako pierwsza na terytorium obecnej Rumunii została zelektryfikowana i w tym samym roku miejska spółka przejęła jej obsługę. W 1908 roku na ulice Aradu wyjechały też autobusy, jednak szybko zakończyły one swoją działalność. W 1914 roku zostały bowiem zarekwirowane przez wojsko w związku z wybuchem I wojny światowej.
Po zakończeniu I wojnie światowej, na mocy traktatu z Trianon, Arad został przydzielony do Rumunii. Wcześniej miasto znajdowało się bowiem na terenie Monarchii Austro-Węgierskiej. Władze rumuńskie zaczęły zastępować tramwaje autobusami i w 1929 roku doprowadziły do całkowitej likwidacji istniejącej sieci. Podczas II wojny światowej ofensywa niemiecka w ZSRR doprowadziła do pozbawienia miasta autobusów. Skutkowało to całkowitą likwidacją komunikacji miejskiej. Dopiero w 1944 roku do miasta trafiły zdobyte w Odessie wąskotorowe wagony tramwajowe. Dzięki temu w mieście rozpoczęto odbudowę sieci, posiadającą jednak rozstaw torów wynoszący 1000 mm. Jednocześnie na krótko udało się reaktywować komunikację tramwajową, wykorzystując do tego posiadane wcześniej wozy. W sierpniu 1944 roku Rumunia przeszła na stronę aliantów, co spowodowało, że leżący niedaleko granicy Arad znalazł się na linii frontu. Wagony z Odessy zostały zwrócone do ZSRR.
Po II wojnie światowej komunikacja tramwajowa została ponownie uruchomiona w 1946 roku. Początkowo wykorzystywano wagony zbudowane w lokalnej fabryce Gheorghe Dimitrov. W 1947 roku po mieście zaczęły znów kursować autobusy. Koniec lat czterdziestych był okresem znacznego rozwoju sieci tramwajowej w Aradzie. Rosła zarówno długość torowisk, jak i liczba posiadanego taboru. W latach pięćdziesiątych trend ten nieco przyhamował, jednak wciąż powstawały nowe odcinki.
Ważnym wydarzeniem w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku było powstanie na wschód od miasta kombinatu chemicznego. Doprowadzono do niego torowisko tramwajowe, które prowadziło od istniejącej trasy podmiejskiej do Ghioroc. Co ciekawe, linia do Ghioroc pierwotnie funkcjonowała jako kolej wąskotorowa. W momencie oddania trasy do kombinatu, włączono ją do sieci tramwajów w Aradzie. Cała inwestycja zakończyła się w 1978 roku. Trasa ta do dziś stanowi swoistą atrakcję turystyczną miasta.
W latach siedemdziesiątych przystąpiono również do wymiany taboru powojennego na czteroosiowe wagony Tatra T4R, produkowane w Czechosłowacji. W latach 1974 - 1981 dostarczono ich 100 sztuk.
Dalszy rozwój sieci tramwajowej nastąpił w latach osiemdziesiątych. Rumunia, podobnie jak większość krajów Bloku Wschodniego, znajdowała się wówczas w głębokim kryzysie finansowym. Reglamentacja paliwa, głównego towaru eksportowego Rumunii, spowodowała rozwój linii tramwajowych i trolejbusowych. Zbudowano nowe odcinki tras. Jednocześnie zaprzestano sprowadzania kolejnych wagonów tramwajowych z Czechosłowacji. W zamian uruchomiono w Timisoarze produkcję prymitywnych wagonów Timiș2. Właśnie te pojazdy trafiły wówczas na ulice Aradu.
Po rewolucji w 1989 roku, otworzyły się możliwości sprowadzenia używanego taboru z miast Europy Zachodniej. W związku z tym, w 1995 roku Arad jako pierwsze miasto w Rumunii, zakupił 22 wagony tramwajowe, pochodzące z Niemiec. Były to wozy silnikowe Gotha T57 oraz doczepne Gotha B2-64, a także silnikowe ČKD T2D. W 1995 roku rozpoczęto również sprowadzanie do miasta pochodzących ze Stuttgartu wozów GT4.
W późniejszych latach do Aradu były ściągane kolejne używane pojazdy. Wśród nich większość stanowiły wozy GT6 i GT8. Dostawa tych tramwajów pozwoliła na wycofanie z ruchu w 2005 roku wszystkich wagonów dwuosiowych, w tym sprowadzonych w 1995 roku.
W 2008 roku zakończono eksploatację ostatnich wagonów Timiș2, natomiast w 2011 roku Tatr T4R. Jednocześnie, w latach 2004 - 2005 sprowadzono z Halle około 45 wagonów Tatra T4D i doczep Tatra B4D, wyprodukowanych w tym samym okresie co rumuńskie bliźniacze T4R. Niemieckie wagony znajdowały się jednak w lepszym stanie technicznym. Dodatkowo przeszły one modernizację. Do dziś pojazdy te stanowią najliczniejszą grupę tramwajów w mieście.
Obecnie komunikację tramwajową w Aradzie obsługuje przedsiębiorstwo Compania de Transport Public Arad, które dysponuje około 138 wagonami tramwajowymi do obsługi przewozów. Tabor eksploatowany w mieście w większości składa się z używanych wagonów: 24 GT4, 35 GT6, 19 GT8, 45 Tatra i 9 M8S. Swoisty wyjątek na tym tle stanowi 6 nowych tramwajów Imperio, zakupionych przez gminę Arad w latach 2014 - 2015. Pojazdy te zostały wyprodukowane przez rumuńskiego producenta taboru kolejowego Astra Vagoane Calatori, we współpracy z niemieckim producentem Siemens Mobility. W 2019 roku zamówiono 10 kolejnych nowych tramwajów tego samego producenta z opcją dostawy dalszych 18 wozów.
Arad planuje również modernizację 20 tramwajów GT6 i GT8 z istniejącej floty. Używany tabor jest bardzo urozmaicony i pochodzi z wielu miast niemieckich. Są wśród nich też interesujące egzemplarze, jak choćby jedyny ocalały nietypowy skład ET6+EB6 z Bad Dürkheim.
Tramwaje w Arad niewątpliwie stanowią trzon lokalnego transportu publicznego. Sieć mierzy 48 kilometrów długości i obsługiwana jest przez 16 linii. Spośród nich 11 to linie miejskie a 5 to linie podmiejskie. Częstotliwość linii jest bardzo zróżnicowana. Co 10-15 minut w godzinach szczytu kursują tylko linie: 3, 7 i 18b. Pozostałe linie pojawiają się na przystankach co pół godziny lub wykonują tylko kilka kursów w ciągu dnia. Są też linie realizujące tylko jeden lub dwa kursy w jedną stronę dziennie: 1b, 10, 12. Niektóre linie posiadają posiadają przekreślony numer. Oznacza to, że dany kurs realizowany jest po zmienionej trasie w stosunku do podstawowego wariantu.
Duża liczba linii i spory ilostan wagonów nie odzwierciedlają faktycznej ilości taboru na ulicach miasta. Do ruchu kierowanych jest bowiem około 30-40 brygad dziennie w dzień powszedni. Brak tablic kierunkowych w tramwajach oraz przebiegu trasy to niestety norma w Aradzie. Tablica z numerem linii znajduje się tylko z przodu wagonu. Czasem jest ręcznie napisana na kartce papieru. Wagony są bardzo zaniedbane, zazwyczaj pozostają w oryginalnym niemieckim malowaniu i z naniesionymi numerami taborowymi poprzedniego użytkownika niemieckiego. Wiele tramwajów ma też na wszelkie możliwe sposoby przyozdobione kabiny motorowych. Prowadzący mają bowiem stały przydział do konkretnego wagonu i dekorują swoje miejsce pracy firankami, maskotkami i innymi emblematami. Jeden z takich „przydzielonych” składów jest odstawiany na noc na trójkącie torowym przy Ghioroc przy jednym z prywatnych domów.
Stan infrastruktury torowej w mieście nie jest zadowalający. Wprawdzie na przestrzeni ostatnich kilku lat wyremontowano główne ciągi torowisk w granicach miasta, jednak znacznie gorzej prezentuje się infrastruktura torowa na trasie podmiejskiej do Ghioroc. Po upadku kombinatu chemicznego, wszystkie linie podmiejskie kursujące na wschód miasta w kierunku Ghioroc jeżdżą bardzo rzadko. Niestety, trasa ta ma duże szanse w niedalekiej przyszłości zakończyć działalność.
W samej wsi Ghioroc na terenie zajezdni, będącej kiedyś zapleczem technicznym podmiejskiej linii kolejowej, zgromadzono historyczne wagony tramwajowe i kolejowe. W zajezdni funkcjonuje muzeum komunikacji. Obecny stan wagonów zgromadzonych wokół muzeum i samego budynku wymaga wielu nakładów finansowych i remontów.
Arad posiada jeszcze dwie zajezdnie tramwajowe. Sporo wagonów stojących na terenie zajezdni pozostaje nieczynna i pełni funkcję magazynów części zamiennych dla jeżdżącego taboru. Jedna z zajezdni znajduje się bliżej centrum miasta w rejonie ulicy Cocorillor. Druga zlokalizowana jest w rejonie wiaduktu Calea luliu Maniu w drodze do Ghioroc.
PSMKMS & Impuls
