Tramwaje w Europie
Szwecja - Göteborg
- Nadrzędna kategoria: Tramwaje
- Kategoria: Tramwaje na świecie
- Opublikowano: niedziela, 07, sierpień 2022 21:00
- PSMKMS
- Odsłony: 1714
Goeteborg jest drugim co do wielkości miastem w Szwecji, zlokalizowanym na zachodnim wybrzeżu tego kraju. Liczy ponad pół miliona mieszkańców. Funkcjonuje tu sprawny i rozbudowany system komunikacji tramwajowej, który jest jednym z największych w Europie Północnej.
Początki Goeteborga sięgają początku XVII wieku. Powstanie szwedzkiego portu w tym rejonie miało na celu uniezależnienie się od ceł pobieranych przez Danię podczas pokonywania Cieśnin Duńskich przez statki. W 1832 roku powstała Szwedzka Kompania Wschodnioindyjska, której statki poprzez port w Goeteborgu przywoziły do kraju produkty z Dalekiego Wschodu. W XIX wieku charakter miasta zmienił się z portowego na przemysłowe. W 1829 roku powstał tu Uniwersytet Techniczny Chalmersa, natomiast w 1891 roku założono Uniwersytet w Goeteborgu. Obecny Goeteborg wciąż jest ważnym ośrodkiem portowym w Szwecji, a także dużym węzłem komunikacyjnym. Miasto może pochwalić się wieloma zabytkami i bardzo zadbanym centrum.
W Goeteborgu funkcjonuje jeden z największych systemów tramwajowych w Europie Północnej. Długość sieci wynosi aż 161 kilometrów. Tramwaje dominują na ulicach centrum miasta, które jest zamknięte dla większości ruchu samochodowego. Swoimi pojazdami mogą tu tylko wjeżdżać mieszkańcy i dostawcy.
Pierwsze tramwaje konne wyjechały na ulice Goeteborga w 1879 roku. Poruszały się one po torach o rozstawie 1000 mm. Linia funkcjonowała na trasie Brunnsparken - Stigbergsliden. W ciągu kolejnych trzech lat otwarto kilka nowych tras.
W 1902 roku tramwaje konne zastąpione zostały przez pojazdy elektryczne. Jednocześnie dokonano zmiany rozstawu szyn na 1435 mm. Dzięki dalszemu rozwojowi sieci, w mieście funkcjonowały cztery linie, oznaczone kolorami:
- niebieska: Majorna – Redbergslid;
- biała: linia okólna;
- zielona: Majorna – Valand;
- czerwona: Redbergslid – Valand.
Aż do 1982 roku sieć była systematycznie rozbudowywana, powiększając swój obszar działania. Jednocześnie, tylko pojedyncze odcinki na przestrzeni lat uległy likwidacji.
Już w 1934 roku pojawiły się pierwsze plany uruchomienia sieci metra w Goeteborgu. W 1960 roku rozważano przekształcenie systemu tramwaju naziemnego w metro na obszarze centrum miasta, w pierwszym kroku wprowadzając premetro lub kolej miejską. W związku z tym, linie prowadzące w kierunku Angered, Länsmansgården, Bergsjön i Tynnered zostały zbudowane niemal w standardzie metra, aby móc w przyszłości być w łatwo sposób przekształcone w kolej podziemną. Prace podziemne w trudnym podłożu w Goeteborgu okazały się jednak zbyt kosztowne, zwłaszcza w sytuacji stagnacji gospodarczej początku lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Jednocześnie, władze centralne po dofinansowaniu budowy metra w Sztokholmie, zdecydowały o nie przeznaczaniu środków na realizację kolei podziemnej w kolejnym mieście. Zamiast tego, postanowiono w Goeteborgu rozbudowywać i poprawiać sprawność działania istniejącej sieci tramwajowej. Trasa do Angered ostatecznie została zintegrowana z resztą sieci tramwajowej. W związku z tym konieczne było między innymi zwiększenie napięcia w sieci trakcyjnej do tramwajowej wartości 750 V.
Niezwykle ważnym i trudnym momentem dla transportu w Szwecji była operacja zmiany ruchu z lewostronnego na prawostronny, czego dokonano w dniu 3 września 1967 roku. Do tego dnia przygotowywano się przez wiele lat, dostosowując infrastrukturę peronową, a także tabor. W latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku w Goeteborgu dominowały jednokierunkowe wagony typu M23 i M25, przystosowane do ruchu lewostronnego. Aby nie rezygnować z ich eksploatacji po zmianie strony ruchu, zdecydowano się zakupić podobne wagony typu M28, przystosowane do ruchu prawostronnego. Jeszcze przed zmianą ruchu połączono w pary wozy M25 z M28, przy czym drugi wagon funkcjonował jako silnikowy doczepny z kabiną na końcu pojazdu i poruszał się tyłem do przodu. Po zmianie ruchu na prawostronny, wozy typu M28 znalazły się z przodu składów, a z tyłu znajdowały się starsze wozy typu M25. Rozwiązanie to pozwoliło ograniczyć olbrzymie koszty związane z wymianą lub przebudową taboru na prawostronny. Niestety, nie wszystkie sieci tramwajowe w Szwecji poradziły sobie z tą sytuacją. Wiele z nich, w konsekwencji zmiany ruchu na prawostronny, uległo likwidacji ze względu na wysokie koszty transformacji.
Obecnie system komunikacji tramwajowej działający w Goeteborgu jest zarządzany przez firmę Göteborgs Spårvägar AB, należącą do koncernu Västtrafik. Codziennie kursuje 12 linii dziennych i 7 linii nocnych. Do ich obsługi wykorzystywane jest około 200 tramwajów dziennie, wykonując w ciągu doby około 2000 kursów i pokonując 30000 kilometrów. W mieście funkcjonuje jedenaście linii oznaczonych numerami od 1 do 11 oraz linia numer 13, kursująca tylko w dni powszednie w ograniczonych godzinach. Dodatkowo, uruchamiana jest również linia turystyczna numer 12, obsługiwana historycznym taborem, kursująca w różne dni tygodnia i określana mianem linii Liseberg. Funkcjonuje ona przez kilka godzin w środku dnia z częstotliwością co 15 - 20 minut i jest obsługiwana zwykle trzema tramwajami.
Większość linii tramwajowych spotyka się na przystanku Brunnsparken, który jest centralnym punktem transportu publicznego w Goeteborgu. Wyjątek stanowią tylko linie 8 i 13. Pomiędzy przystankami Brunnsparken i Centralstation funkcjonuje podwójne torowisko, zlokalizowane na dwóch brzegach kanału rzecznego. Dodatkowo, przystanek Centralstation posiada po dwa tory w każdym kierunku, w celu zapewnienia odpowiedniej przepustowości. Z tego węzła komunikacyjnego korzystają nie tylko pasażerowie pociągów, ale również sąsiadującego dworca autobusowego Nils Ericsonterminalen. Z tego rejonu promieniście rozjeżdżają się linie tramwajowe do poszczególnych dzielnic miasta. Większość linii tramwajowych funkcjonuje po południowej stronie Goeteborga. Tylko linie: 5, 6, 10 i 13 przecinają rzekę i docierają na wyspę Hisingen. W 2021 roku budowano nowy most i wiadukty, jednocześnie wyburzając stary obiekt. Dzięki temu odseparowano trasę tramwajową od ruchu drogowego. W trakcie prowadzenia prac, sieć tramwajowa w mieście była podzielona przez wiele miesięcy na dwie części. Poza centrum tramwaje poruszają się bardzo szybko a pomiędzy przystankami są oddzielone od ruchu drogowego i pieszego. W planach władz Goeteborga jest dalsze usprawnienie komunikacji tramwajowej do standardu kolei miejskiej, z maksymalnym odseparowaniem komunikacji szynowej od ruchu drogowego poprzez budowę tuneli, wiaduktów, wprowadzanie zwrotnic umożliwiających przejazd z większą prędkością czy systemów informatycznych i bezpieczeństwa, zapewniających maksymalny priorytet w miejscach przecięcia transportu tramwajowego z drogowym. Rozwiązania te przynoszą efekt w postaci znikomego ruchu samochodowego a tramwaj jest w pełni kręgosłupem komunikacyjnym miasta. Mieszkańcy bardzo licznie i chętnie korzystają z tego środka transportu.
W 2021 roku najstarszymi eksploatowanymi tramwajami w Goeteborgu były wozy typu M29. Zostały one dostarczone przez zakłady Hägglunds w latach 1969 – 1972 w liczbie 60 sztuk i były oznaczone numerami od 801 do 860. Niewielka ich liczba wyjeżdżała na ulice miasta tylko w dni powszednie w godzinach szczytu. Kursowały w trakcji pojedynczej lub podwójnej. Z racji braku niskiej podłogi, tramwaje te sukcesywnie wycofywano z ruchu wraz z dostawami nowych pojazdów.
Dodatkowo, w głębokiej rezerwie na terenie zajezdni utrzymywano składy złożone z wagonów typu M29 i M28. Wozy M28 były bardzo podobno do M29, lecz nieco starsze. 70 tramwajów M28 dostarczyły zakłady ASJL i Asea w latach 1965 - 1967. Były one oznaczone numerami od 701 do 770.
Najliczniejszą grupę tramwajów w Goeteborgu w 2021 roku stanowiło 80 wagonów typu M31. Pojazdy te zostały wyprodukowane w latach 1984 - 1992 przez zakłady ASEA/ABB i Västerås w wersji dwuczłonowej, oznaczonej typem M21. Początkowo kursowały w składach dwuwagonowych. W latach 1998 - 2002 tramwaje te poddano modernizacji, jednocześnie wyposażając w niskopodłogowy środkowy człon. Wówczas oznaczono je typem M31. Pojazdy te zostały ponownie zmodernizowane w okresie w latach 2011 – 2017. Prace wykonywało konsorcjum czeskich firm Ekova Electric i Cegelec Praha.
Drugą podstawową grupą tramwajów w Goeteborgu było 65 niskopodłogowych wagonów typu M32, dostarczonych w latach 2004 - 2013 przez włoskie zakłady AnsaldoBreda. Były to pięcioczłonowe, całkowicie niskopodłogowe pojazdy.
W 2021 roku trwała dostawa wagonów oznaczonych typem M33. Zamówienie realizowało konsorcjum składające się z firm Bombardier Transportation i Vossloh Kiepe. Pierwszy tramwaj z tego kontraktu przybył do Goeteborga w grudniu 2020 roku. W lipcu 2021 roku w ruchu liniowym eksploatowano pierwszy z 30 pojazdów jednokierunkowy, oznaczonych typem A i przypisany zakres numeracji od 501 do 530 oraz 6 z 10 pojazdów dwukierunkowych typu B, przypisanych do zakresu numeracji od 490 do 499. Oba typy tramwajów miały 33 metry długości. Dalszą realizację dostaw zaplanowano do 2022 roku.
W ramach kontraktu przewidziano możliwość zakupu dodatkowych 60 tramwajów, które zamawiający mógł realizować w transzach po co najmniej 10 sztuk, maksymalnie do 2026 roku. Oprócz typów A i B, możliwe było też zamówienie tramwajów oznaczonych typem C, posiadających długość aż 45 metrów. Jednak wprowadzenie tak długi pociągów tramwajowych na ulice Goeteborga wiązałoby się z koniecznością modyfikacji infrastruktury tramwajowej.
W historii komunikacji tramwajowej w Goeteborgu funkcjonowało aż czternaście zajezdni. W 2021 roku czynne pozostawały tylko dwie stacje obsługi, zapewniające pełny serwis posiadanego taboru, a także zadaszenie większości torów postojowych. Były to następujące zajezdnie: otwarta w 1923 roku zajezdnia Kungsladugårdshallen (Majorna), zlokalizowana w północno-zachodniej części sieci oraz pochodząca z 1985 roku zajezdnia Rantorget, funkcjonująca w północno-wschodniej części miasta jako główna zajezdnia serwisowa. Dodatkowo, w południowej części miasta znajdowała się niewielka trzytorowa hala warsztatów Slottsskogen a w północnej części, już na wyspie Hisingen, powstawała kolejna zajezdnia Ringön. Po tymczasowym podziale sieci, w zajezdni Ringön garażowały już pierwsze tramwaje, a także funkcjonowało tymczasowe stanowisko do obsługi codziennej.
W budynkach starej zajezdni Gårdahallen, pochodzącej z 1930 roku i zlokalizowanej w pobliżu zajezdni Rantorget, funkcjonowało muzeum tramwajów oraz warsztaty pojazdów zabytkowych. Muzeum mogło pochwalić się bogatą kolekcją wagonów tramwajowych, a także autobusów i trolejbusów. Zgromadzone pojazdy były jednak ustawione bardzo blisko siebie, utrudniając tym samym ich oglądnięcie i sfotografowanie. Dodatkowo, część warsztatowa tworzyła niemal część wspólną z częścią muzealną. Również samo wejście do muzeum nie było proste i odbywało się tylko na specjalne zaproszenie.
PSMKMS & Impuls
