Historia i tabor
- Nadrzędna kategoria: Tramwaje w Polsce
- Kategoria: Elbląg
- Opublikowano: wtorek, 13, październik 2020 21:00
- PSMKMS
- Odsłony: 8051
Pierwsze tramwaje wyjechały na ulice Elbląga w 1895 roku. Od tego czasu kursują po szynach o rozstawie 1000 mm. Współczesna sieć tramwajowa w tym mieście należy do najmniejszych w kraju, jednak w ostatnich latach to właśnie tu transport szynowy przeżywa swój rozkwit. W Elblągu od początku obecnego stulecia powstają kolejne trasy tramwajowe, a także kupowany jest nowy, niskopodłogowy tabor.
Elbląg może poszczycić się drugim najstarszym (po Wrocławiu) i funkcjonującym bez przerwy do chwili obecnej, systemem tramwaju elektrycznego spośród miast leżących w obecnych granicach naszego kraju. Na tym jednak nie koniec. Tutejsza sieć tramwajowa jest fenomenem w skali całego kraju. Po 2000 roku Elbląg zabrał się bowiem za budowę tras tramwajowych i zakup nowego taboru w momencie, w którym znacznie większe i bogatsze miasta dopiero przymierzały się do tego typu inwestycji. Dzięki temu, wyszedł przed szereg sąsiednich miast takich jak Grudziądz, Toruń czy Bydgoszcz, które dopiero w drugiej dekadzie obecnego stulecia ruszyły z rozwojem swoich sieci tramwajowych.
Wróćmy jednak do początków. W związku z rosnącymi potrzebami transportowymi mieszkańców, w 1895 roku na terenie Elbląga uruchomiono dwie pierwsze linie tramwaju elektrycznego, które połączyły centrum z dworcem kolejowym, dzielnicami mieszkaniowymi oraz powstającymi zakładami przemysłowymi. W kolejnych latach sieć systematycznie się rozwijała. Mimo znacznych zniszczeń powstałych w trakcie II wojny światowej, polskie władze po 1945 roku zdecydowały się ponownie uruchomić sieć tramwajową w Elblągu. Miasto oparło się również popularnemu trendowi likwidacji sieci tramwajowych na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Wówczas tramwaje zniknęły między innymi z ulic pobliskiego Olsztyna. W 1986 roku powstała ostatnia trasa na osiedle Zawada. Na kolejne inwestycje trzeba było czekać 15 lat.
W 1957 roku do miasta przybyły pierwsze nowe tramwaje typu 5N i 5ND. Wozy te eksploatowane były aż do początku 1997 roku, gdy w końcu zastąpiły je używane tramwaje sprowadzone z Niemiec. Do dziś w Elblągu zachowany został jeden skład 5N+5ND - 012+154, przy czym wagon silnikowy przez pewien czas prezentowany był w centrum na ulicy Stary Rynek jako eksponat muzealny, natomiast przyczepa stała na ślepym torze przed zajezdnią. W okresie letnich wakacji skład ten wykorzystywany jest do obsługi Elbląskiej Linii Muzealnej. Dodatkowo, trzy eNki przebudowane zostały na pługi.
W 1980 roku w Elblągu pojawiły się pierwsze wozy typu 805Na, które wciąż stanowią podstawę taborową w mieście. Jeszcze na początku obecnego stulecia można było je zobaczyć w składach. Obecnie, kursują wyłącznie solo. Wagony te nie przechodziły poważniejszych modernizacji, skutkiem czego do dziś posiadają wiele oryginalnych elementów, które dawno zniknęły z wagonów tego typu, eksploatowanych w innych miastach. Mowa tu chociażby o przednich tablicach kierunkowych.
Tramwaje Elbląskie pod koniec dwudziestego wieku nie prezentowały się najlepiej. Jedyną pozytywną zmianą było wspomniane już wcześniej zastąpienie w 1997 roku wiekowych wozów 5N nieco młodszymi, używanymi wagonami GT6 z Niemiec. Poniżej prezentuję kilka zdjęć z 2002 roku, gdy po mieście kursowały tylko trzy linie, częściowo obsługiwane przez składy 805Na.
Prawdziwa rewolucja nastąpiła na początku dwudziestego pierwszego wieku. Już w 2002 roku oddano do użytku pierwszą nową trasę wzdłuż ulicy płk. Dąbka, do obsługi której uruchomiono dwie linie tramwajowe numer 4 i 5. Nowe połączenie skróciło dojazd z północnych dzielnic do centrum miasta. W 2006 roku całkowicie przebudowano pętlę Druska oraz przedłużono trasę wzdłuż ulicy Ogólnej do nowej pętli noszącej tę samą nazwę.
Poza rozwojem sieci tramwajowej, od razu zdecydowano się również na zakup nowego, niskopodłogowego taboru. W wyniku przeprowadzonego przetargu, w sierpniu 2005 roku Urząd Miejski w Elblągu podpisał umowę z firmą PESA Bydgoszcz na zakup 6 tramwajów niskopodłogowych typu 121N po 4,99 mln złotych za sztukę. Dla bydgoskiego zakładu, który już wcześniej odniósł ogromny sukces na rynku autobusów szynowych, było to pierwsze zamówienie na nowe pojazdy tramwajowe. W dniu 21 grudnia 2006 roku dwa pierwsze tramwaje wzięły udział w oddaniu do użytku nowej linii tramwajowej na ulicy Ogólna. Dostawa pozostały pojazdów zakończyła się pod koniec stycznia 2007 roku. Zielone tramwaje, określane tu mianem "ogórków", niezmiennie kursują na liniach numer 3 i 5.
Obecnie transportem szynowym w Elblągu zarządza przedsiębiorstwo Tramwaje Elbląskie, które obsługuje 5 linii poruszających się po sieci o długości około 17 kilometrów. Mimo zakupu nowych i używanych pojazdów, sytuacja taborowa przez długi czas nie była najlepsza. Wszystko z powodu pożarów dwóch wagonów GT6 w 2012 i 2013 roku. W jednym przypadku, ogień pojawił się tak szybko i był tak intensywny, że cały wagon spłonął dosłownie w przeciągu kilku minut. W związku z tym zdecydowano się wycofać z ruchu 10 używanych wozów typu GT6. Z dnia na dzień trzeba je było czymś zastąpić.
Niestety, po wprowadzeniu do eksploatacji wagonów PESA 121N, w Elblągu na wiele lat nastał zastój zarówno jeśli chodzi o zakup nowego taboru, jak i rozwój infrastruktury tramwajowej. Dopiero w 2013 roku udało się sprowadzić z Augsburga 3 dwukierunkowe wozy MAN M8C. Tramwaje te przed wejściem do ruchu poddane zostały modernizacji w poznańskiej firmie Modertrans, dzięki czemu uzyskały niskopodłogowy człon środkowy, jak również posiadają malowanie identyczne jak wozy 121N. Elbląg zamierzał sprowadzić w sumie 10 wozów tego typu, jednak na razie skończyło się na wspomnianych 3 wozach.
W 2016 roku do Elbląga trafiły kolejne używane wagony. Jako pierwsze pojawiły się 3 tramwaje Duewag M8C, pochodzące Mülheim an der Ruhr. Wozy te posiadają wysoką podłogę we wszystkich członach. Praktycznie bez większych zmian wyjechały one na ulice Elbląga. Jak dotąd nie zmieniono im również malowania.
W tym samym roku zakupione zostały dwa łódzkie zmodernizowane wozy 805Na, wyposażone w aparaturę elektryczną firmy Enika. MPK Łódź zdecydowało się pozbyć dwóch prototypowych wagonów. Tymczasem w Elblągu eksploatowany był już wcześniej jeden wóz numer 058, posiadający osprzęt tego producenta. Łódzkie wagony przemalowane zostały w nowe elbląskie barwy. W 2019 roku dołączyły do nich dwa kolejne łódzkie wozy, oznaczone typem 805N-EN. Na tle wcześniejszych wagonów, wyróżniają się one drzwiami odskokowo-uchylnymi.
Również w 2019 roku w Elblągu pojawiły się kolejne nowe, niskopodłogowe wagony tramwajowe. W 2017 roku Tramwaje Elbląskie ogłosiły bowiem przetarg na dostawę 3 wagonów o długości 14-15,5 metrów i o udziale niskiej podłogi, wynoszącym co najmniej 30%. Zamówienie zdobyła firma Modertrans z Wielkopolski, która zaproponowała wagon Moderus Beta MF 09 AC. Jest to pojazd jednoczłonowy, oparty na dwóch wózkach, pomiędzy którymi zlokalizowany jest fragment niskiej podłogi. Jej udział wynosi 42%. Podobne tramwaje od wielu lat kursują po czeskich i słowackich miastach. W Polsce dotychczas takie rozwiązanie nie było praktykowane.
Zamówienie szybko rozszerzone zostało do 5 wagonów. Cztery pierwsze wozy trafiły do Elbląga w 2019 roku, natomiast z początkiem 2020 roku rozpoczęły liniową eksploatację. Dzięki swojej budowie, zbliżonej do wagonów 805Na, mogą one poruszać się po wszystkich trasach tramwajowych w mieście. W ten sposób pojazdy z częściowo obniżoną podłogą zyskali pasażerowie linii 1 i 2. Pojazdy te kursują też na linii 4.
W połowie 2020 roku w Elblągu w eksploatacji pozostawały 33 wagony, w tym 12 typu 805Na, 5 typu 805N-EN, 6 typu PESA 121N, 6 egzemplarze M8C oraz 4 Moderusy Beta MF 09 AC. Sytuacja w stosunku do lat wcześniejszych, gdy konieczne było szybkie wycofanie z ruchu używanych wozów GT6, uległa poprawie. Niemniej, wciąż nie ma szans na powrót na ulice miasta składów 2x805Na. Sytuacji nie ułatwia również fakt, że elbląskie wagony typu 805Na od początku eksploatacji nie miały przeprowadzanych napraw głównych. Przedsiębiorstwo dysponuje bowiem wyłącznie zapleczem do przeprowadzania napraw bieżących, a na remonty kapitalne poza Elblągiem nie ma niestety pieniędzy.
W związku z wprowadzaniem do ruchu nowoczesnego taboru, zaszła również konieczność przygotowania dla niego zaplecza technicznego. W 2020 roku na terenie zajezdni zakończono prace przy budowie nowej hali, służącej do obsługi i przeglądów posiadanych tramwajów.
Boom inwestycyjny z pierwszej dekady obecnego wieku niestety w drugim dziesięcioleciu został wyhamowany. Jedną z przyczyn były problemy z pozyskaniem pieniędzy, zarówno na wkład własny, jak i dofinansowania ze środków Unii Europejskiej. Mimo tych problemów, władze miasta nieustannie dążą do modernizacji i dalszego rozwoju posiadanej sieci tramwajowej.
Jedną z ważniejszych inwestycji, która pozwoliła zdecydowanie poprawić sprawność działania całej sieci tramwajowej w Elblągu, była budowa łącznika torowego wzdłuż ulicy 12 Lutego oraz Grota Roweckiego. Dotychczas bowiem najwięcej pasażerów przewożonych było z rejonu ulicy Ogólnej, płk. Dąbka oraz Królewieckiej na ulicę Grunwaldzką, gdzie znajdują się dworce PKP i PKS, a także zakłady przemysłowe. Tramwaje jadące z pętli Ogólna lub Marymoncka w celu dostania się do centrum musiały pokonać wąskie gardło prowadzące przez ulicę Pocztową i 1 Maja. Budowa łącznika nie tylko doprowadziła do skrócenia czasu podróży, ale również zapewniła alternatywne połączenie tramwajowe północnych dzielnic z południowymi rejonami miasta. Do realizacji inwestycji przygotowywano się przez wiele lat. Znacznie wcześniej wykonano wszystkie potrzebne rozjazdy przy placu Konstytucji, a także fragment torów wzdłuż ulicy Grota Roweckiego na długości przystanku tramwajowego. Na całej trasie postawiono słupy trakcyjne i przygotowano odwodnienie. Niestety, zabrakło środków na ułożenie szyn. Dopiero w kolejnej perspektywie budżetowej Unii Europejskiej udało się pozyskać środki finansowe na ten bardzo ważny łącznik torowy. Prace rozpoczęły się wiosną 2017 roku, a pierwsze tramwaje skorzystały z nowej trasy w dniu 9 listopada tego roku. Więcej o tej inwestycji można przeczytać tutaj.
Elbląg równolegle stara się modernizować istniejące torowiska. W 2014 roku udało się odnowić trasę położoną wzdłuż ulicy Browarnej i Robotniczej na odcinku od ulicy Pocztowej do zajezdni tramwajowej. Wcześniej prowadzono roboty na odcinku od ulicy Obrońców Helu do zajezdni przy ulicy Browarnej. W ramach modernizacji wykonano między innymi podwójny tor na całym odcinku, likwidując w ten sposób odcinki jednotorowe. Jedynie wzdłuż wąskiej ulicy Obrońców Pokoju pozostawiono liczący około 200 metrów odcinek, który tramwaje pokonują po jednym torze. W trakcie remontu wzdłuż ulicy Browarnej wymieniono również rozjazdy przy wjeździe do zajezdni.
Pomimo problemów ze sfinansowaniem inwestycji, Elbląg cały czas z nadzieją spogląda w przyszłość. Miejmy nadzieję, że przy udziale środków pochodzących z Funduszy Europejskich, możliwy będzie dalszy rozwój tutejszej sieci tramwajowej oraz odnowa taboru.
PSMKMS & Impuls
Komentarze
- wybudował rozjazdy w rejonie pl.Konstytucji 2010
- wyremontował dwa wagony M8C 2013-14
- wyremontował tory wzdłuż ulicy Browarnej, Robotniczej (bez udziału dofinansowania UE) 2013-14
W perspektywie 2007-13 zrealizowano niewiele, pomimo palących potrzeb taborowych oraz inwestycyjnych nie otrzymał wystarczającego dofinansowania do łącznika w ul. 12 lutego. Najpilniejsze działania w infrastrukturze tramwajowej musi realizować z własnych miejskich funduszy.
Inwestycje związane z tramwajem
W ramach poprzedniej edycji dofinansowania z UE do 2006 Elbląg
- wybudował linię na płk Dąbka 2002
- wybudował linię do nowej pętli Ogólna 2006
- przebudował pętle Druska 2006
- zakupił sześć nowych tramwajów niskopodłogowyc h Pesa 121N i zmodernizowano jeden 805Na 2006