Tramwaje w Krakowie
N8S
- Nadrzędna kategoria: Tramwaje
- Kategoria: Tramwaje eksploatowane w Krakowie
- Opublikowano: wtorek, 28, lipiec 2020 21:00
- PSMKMS
- Odsłony: 7726
W 1989 roku krakowskie MPK rozpoczęło sprowadzanie używanych wagonów z Norymbergi. Początkowo były to wozy T4, B4, a potem również GT6. Ostatni z nich przyjechał do Krakowa w październiku 2004 roku. Nie oznaczało to jednak końca współpracy krakowskiego przedsiębiorstwa z norymberskim. W lipcu 2006 roku wznowiono dostawy używanych wozów. W zajezdni Podgórze rozładowany został tramwaj typu N8S numer 364, tym samym rozpoczynając kolejny etap współpracy.
Tramwaje N8S to dwukierunkowe, trójczłonowe pojazdy. Środkowy człon, dodany podczas modernizacji na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, posiada obniżoną podłogę. Dzięki temu do wozu bez problemów mogą wejść osoby z wózkami dziecięcymi, niepełnosprawni oraz osoby starsze, dla których w części niskopodłogowej przygotowano sześć miejsc siedzących. Tramwaj oparty jest na czterech wózkach, z czego dwa skrajne są napędowe, wyposażone w jeden silnik o mocy 125 kW (w każdym z wózków). Pozostałe dwa, na których podpiera się człon niskopodłogowy, są wózkami tocznymi. Wagon N8S jest pojazdem dwukierunkowym. Z tego względu wyposażony został w drzwi po obu stronach pudła oraz w dwie kabiny motorniczego. Do pojazdu z każdej strony prowadzi pięcioro drzwi, czworo dwuskrzydłowych oraz ostatnie jednoskrzydłowe. Aby ułatwić pasażerom wejście do wozu przez drzwi prowadzące do części wysokopodłogowej, pod wagonem zamontowano specjalne, odchylane schodki, które w momencie otwarcia drzwi wysuwają się do przodu. Siedzenia we wnętrzu tramwaju usytuowane zostały w układzie 2+1, na zmianę przodem i tyłem do siebie. Fotele wyłożono dermą, identyczną jak w polskich jednostkach EN57.
W latach 1976 - 1977 przedsiębiorstwo VAG Nürnberg zakupiło dwanaście wagonów typu N6S. Oznaczono je numerami z przedziału 361 - 372. Były to pojazdy dwukierunkowe, dwuczłonowe, oparte na trzech wózkach. Wyprodukowane zostały przez zakłady M.A.N. z Norymbergi, na licencji Düwag, który już wcześniej montował wąskotorowe odpowiedniki, oznaczone symbolem M6S. Na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku podjęto decyzję o modernizacji wszystkich wozów. W latach 1992 - 1993 zostały one wydłużone, poprzez dodanie środkowego, niskopodłogowego członu. Przy okazji dokonano wymiany wyposażenia elektrycznego. Tramwaje po modernizacji otrzymały oznaczenie N8S.
Zakupy nowych wozów przez przedsiębiorstwo z Norymbergi spowodowało, że zaczęto rozglądać się za nowym właścicielem dla dwunastu, wprawdzie niemal trzydziestoletnich, ale zmodernizowanych tramwajów. Z ofertą sprzedaży zwrócono się do krakowskiego MPK, które już od dawna przymierzało się do pozyskania tych wagonów.
I tak w wyniku porozumienia pomiędzy obiema firmami, w dniu 27 lipca 2006 roku w zajezdni Podgórze rozładowany został pierwszy N8S numer 364. W kolejnych dniach przybyły dwa następne wozy numer 367 i 366. Dalsze siedem tramwajów sprowadzonych miało być w 2007 i 2008 roku. 31 stycznia 2008 przybył wóz numer 368 i nastała długa przerwa. Niemcy, mając problemy z dostawami nowych tramwajów, nie chcieli oddać swoich starych wozów. Dopiero 22 stycznia 2009 roku w zajezdni Podgórze rozładowano piątego norymberskiego N8S numer 371. Na kolejne transporty trzeba było czekać do jesieni. 31 sierpnia w Krakowie rozładowano wóz 365, 7 września wagon 362, a 19 listopada wóz numer 369. Po dłuższej przerwie, 10 lutego 2011 roku, w podgórskiej zajezdni rozładowano wóz numer 370. Dwa ostatnie wozy przybyły do Krakowa w czerwcu 2011 roku. Wagon numer 372 został rozładowany w dniu 18 czerwca, a 361 w dniu 22 czerwca. W sumie do Krakowa trafiło więc 11 pojazdów tego typu. W Norymberdze pozostał tylko jeden wóz N8S numer 363, przeznaczony do zachowania jako pojazd muzealny.
Po sprowadzeniu do Krakowa, wszystkie wagony kierowane były do Stacji Obsługi i Remontów, gdzie dostosowywano je do krakowskich warunków. Prace przy wozach sprowadzały się w zasadzie do wymiany siedzeń na identyczne jak w wagonach 105Na po naprawie głównej, montażu kasowników oraz automatu do biletów i wymiany "filmów" na wyświetlacze. Dokonano również zmiany barw pudła, na podobne do wzoru malowania tramwajów NGT6. Dzięki temu pojazdy, już i tak charakteryzujące się dość ładną linią, jeszcze bardziej zyskały na wyglądzie zewnętrznym.
Pierwszy krakowski N8S gotowy był do ruchu już na początku września 2006 roku. Tramwaj otrzymał dość nieoczekiwanie numer 3301, chociaż pierwotnie wozy nosić miały zupełnie inne i zdecydowanie bardziej "normalne" oznaczenia. MPK postanowiło jednak nadać im numery według systemu, który dopiero miał wejść do użytku (i jak pokazała przyszłość, nie wszedł, przynajmniej w całości). Przez kolejne dni trwały próby wagonu na terenie zajezdni w Podgórzu. W połowie września gotowy był drugi N8S. Tramwaje jeszcze przez krótki czas oczekiwały na wyświetlacze. W końcu, w dniu 22 września wóz 3301 wyjechał na miasto, by po raz pierwszy wozić pasażerów. Tramwaj, z silną obstawą mechaników, kierowników, a nawet jednego dyrektora, wykonał kółko na linii 23, kursującej wówczas z Borku Fałęckiego do Nowego Bieżanowa, obsługując brygadę 02. Początkowo dość mocno obawiano się, że ruchome stopnie mogą zawadzać o krawędzie przystanków. Stąd urządzenia te były wyłączone. Szybko jednak wszelkie obawy zostały rozwiane i stopni zaczęto używać.
Wagony N8S nie zostały sprowadzone do Krakowa bynajmniej po to, by jeździć na linii 23. Od początku wiadomym było, że wozy ściągane są przede wszystkim ze względu na możliwość dwukierunkowej liniowej eksploatacji. Tramwaje postanowiono wykorzystać do obsługi krótkiego odcinka nowobudowanego torowiska w ulicy Pawiej. Wprawdzie w niedalekiej przyszłości szyny na Pawiej miały zyskać połączenie z pętlą przy Dworcu Towarowym, lecz do tego czasu, czyli mniej więcej do połowy 2007 roku, zbudowane już tory leżałyby nieużywane. Stąd, w dniu 28 września uruchomiona została nowa linia tramwajowa numer 30, która kursowała po trasie z ulicy Pawiej dookoła Plant. Jedyna pętla, a w zasadzie końcówka, zlokalizowana została na ulicy Pawiej, gdzie następowała zmiana kierunku ruchu tramwaju.
Trzydziestka pierwotnie obsługiwana miała być trzema wagonami N8S. Jako rezerwę dla nich, z Gliwic wypożyczono dwa wagony 111N, które również kursować mogą w obu kierunkach. Jeszcze przed otwarciem Pawiej nieco ograniczono pierwotne plany. W rezultacie linię numer 30 zaczęły obsługiwać - jeden N8S oraz skład 111N. Drugi N8S skierowany został na linię 23. Trzeci N8S wyjechał na ulice Krakowa dopiero pod koniec października. Głównym powodem tego opóźnienia były problemy z częściami zamiennymi do wozu. Nie pomogło nawet sprowadzenie z Essen dwóch wąskotorowych wagonów M8S numer 1004 i 1013, które przybyły do Krakowa w październiku. Wozy rozładowane zostały na specjalnie przygotowanym, prowizorycznym odcinku wąskiego toru. Następnie pojazdy podnoszono i podmieniano wózki na normalnotorowe. Dzięki temu tramwaje mogły być swobodnie przetaczane po zajezdni, co ułatwiło demontaż wszelkich potrzebnych części.
Wbrew pierwotnym planom, szybko podjęto decyzję o przystosowaniu jednego wozu M8S numer 1013 do kursowania po Krakowie. W dniu 13 lutego 2008 roku tramwaj noszący już oznaczenie N8S i numer 3304 miał swoją premierę na linii numer 16. W kolejnych dniach pojawiał się również na linii 17. Krakowskie MPK dysponowało więc już czterema dwukierunkowymi pojazdami a do ruchu przygotowywany był kolejny wóz z Norymbergi.
Na początku marca 2008 roku przeprowadzane były testy wozów N8S na różnych trasach. Tramwaje pojawiały się na liniach numer: 2, 3, 6, 10, 12, 14, 34 i 40. W wyniku prób, wozy skierowano w końcu do obsługi linii numer 2, 10 i 40.
W dniu 23 marca na mieście swoją premierę miał wóz numer 3305. Niestety, pierwszy kurs zakończył się szybko zjazdem awaryjnym do zajezdni. Tramwaj, oczekując na części zamienne, spędził w zajezdni niemal dwa miesiące. Na linię powrócił dopiero w połowie maja. Tymczasem pod koniec kwietnia ruszył remont Ronda Grzegórzeckiego. Na okres prac, uruchomiono specjalną linię numer 72, kończąca trasę tuż przed rondem na alei Pokoju. Do jej obsługi skierowano wszystkie posiadane przez krakowskie MPK dwukierunkowe tramwaje, jednak ich liczba od początku była za mała. Dopiero sprowadzenie z Gdańska wozu N8C, pochodzącego z Dortmundu, oraz powrót do ruchu wagonu 3305 poprawiły sytuację.
Dwukierunkowe tramwaje kursowały po alei Pokoju do połowy lipca 2008 roku. Po zakończeniu prac w drugiej połowie wakacji, tramwaje znów skierowano do obsługi linii zakończonej ślepą końcówką. Tym razem, z powodu remontu skrzyżowania ulicy Starowiślnej i Dietla, N8S zawracały na końcówce w ulicy Dietla, przed skrzyżowaniem z ulicą św. Sebastiana. Po zakończeniu tego epizodu, dwukierunkowce powróciły do obsługi linii numer 2, 10 i 40. Pierwszego i drugiego listopada, czyli w Dzień Wszystkich Świętych oraz Dzień Zaduszny, wóz numer 3302 po raz pierwszy wysłany został do obsługi linii numer 18. Jesienią, MPK postanowiło przesunąć N8S z linii 10 i 40 na linię numer 5. Pod koniec 2008 roku sporo mówiło się o wypożyczeniu krakowskich N8S do Warszawy, jednak z planów tych nic w końcu nie wyszło.
W dniu 26 kwietnia 2009 roku na ulice miasta wyjechał szósty krakowski N8S i zarazem piąty wóz pochodzący z Norymbergi. Wagon numer 3306 miał swoją premierę na linii numer 2. Tramwaj ten od początku wyróżniał się pewnymi nowościami, w stosunku do pozostałych N8S. Pojazd otrzymał bowiem wewnętrzne wyświetlacze i tzw. "choinki" oraz elektroniczną brygadówkę. Dodatkowo, postanowiono upodobnić wóz do niskopodłogowych Bombardierów i na ścianach czołowych zamontowano atrapy, osłaniające reflektory. Wóz N8S - 3306 jeszcze przed wejściem do ruchu, zdążył przeżyć mały chrzest bojowy. W dniu 11 marca, podczas holowania przez wagon GT6 - 190 z zajezdni Podgórze do Nowej Huty, doszło do złamania sprzęgu łączącego oba pojazdy. W wyniku zdarzenia doszło do najechania jednego tramwaju na drugi. Tył GT6 dość mocno ucierpiał, za to N8S na szczęście nic wielkiego się nie stało. Doszło jedynie do rozbicia atrap reflektorów, które dopiero co zostały zamontowane. Nie stanęło to jednak na drodze do wyjazdu na miasto.
Kolejne wagony, które przybyły do Krakowa w drugiej połowie 2009 roku, trafiły do zajezdni Podgórze. Wraz z wejściem do ruchu pierwszego z nich, dawnego norymberskiego 365, zmieniono system numeracji wozów, dostosowując go w taki sposób, by w jednym zakresie numerów od ( 3001 w górę ) usytuować wszystkie N8S (od 3001 do 3011), EU8N (od 3012 do 3036), GT8S (od 3037 do 3065) oraz dawnego wąskotorowego M8S z Essen (3066). Poza systemem numeracji, zdecydowano się również zmienić schemat malowania. Pierwotnie, wóz 3006 pomalowany został w barwy identyczne jak N8S - 3305 (obecny 3005). Zastosowanie schematu malowania wzorowanego na wozach z Dusseldorfu wraz z krakowskimi barwami dało jednak tak udane połączenie, że postanowiono go wykorzystać również w przypadku wozu z Norymbergi. W końcu w dniu 13 listopada 2009 roku swoją premierę na mieście miał wóz 3006, który nie dość że wyjechał w zupełnie nowym malowaniu, to skierowany został do obsługi brygady 51-04. Dwa kolejne N8S wyjechały na ulice Krakowa w pierwszym kwartale 2010 roku.
W 2010 roku ujednolicono barwy wszystkich krakowskich N8S. W przypadku nowohuckich wagonów przyjęto kolorystykę zastosowaną w pierwszych trzech wozach. W związku z tym w taki sposób przemalowany został wagon numer 3005 (ex 3305). Przy okazji, w wagonie numer 3004 (ex 3306) dokonano wymiany dotychczasowych ścian czołowych, dzięki czemu tramwaj zaczął się prezentować zdecydowanie lepiej. W zajezdni Podgórze za standard przyjęto barwy tramwajów z Dusseldorfu, z tym że w stosunku do pierwszego 3006, zastosowano szerszy pas granatowy. W ten sposób przemalowany został wóz 3007 (który początkowo wyjechał na miasto w barwach identycznych jak 3006). Wagon 3008 pojawił się na mieście już z szerszym granatowym pasem. Całkowitej zmianie barw uległ również esseńczyk numer 3066 (ex 3304), który dotychczas posiadał malowanie, jak pierwsze trzy N8S z Nowej Huty.
W styczniu 2011 roku zajezdnia Nowa Huta przez cały tydzień wysyłała 3 z 5 posiadanych wagonów N8S na linię numer 5. Zajezdnia Podgórze w dni powszednie kierowała natomiast dwa wozy N8S na linię numer 51 i jeden wóz na linię numer 23. W soboty podgórskie N8S pojawiały się na linii numer 2.
Kolejna istotna zmiana nastąpiła w nocy z 1 na 2 kwietnia 2011 roku. Wówczas to podgórskie wozy N8S przeniesione zostały do zajezdni w Nowej Hucie. Odtąd, stacjonują tu wszystkie norymberskie dwukierunkowce oraz dawny esseński wąskotorowiec. Dzięki temu, w sposób znaczący można było zwiększyć wykorzystanie w ruchu wagonów tego typu. W dni powszednie, poza linią numer 5, zaczęły się one pojawiać również na liniach numer 3, 9, 12 i 6. W weekendy natomiast kursowały na liniach numer 5, 9, 10 i 40. W dniu 10 maja 2011 roku, do kursujących już po Krakowie N8S, dołączył kolejny noszący numer 3009. Tramwaj, jako pierwszy od wielu lat, wyjechał na ulice naszego miasta pomalowany w niemiecką reklamę. Początkowo kursował na linii numer 16, jednak z biegiem czasu zaczął się pojawiać najczęściej na linii numer 9, a w weekendy również na 10 i 40. Wagon w styczniu 2012 roku przemalowano w kolejną reklamę, tym razem już polską. We wrześniu 2011 roku swój debiut na ulicach Krakowa zaliczył wóz numer 3010. Miesiąc później dołączył do niego wagon numer 3011. Tymczasem tuż przed wakacjami odstawiono wóz numer 3066, w którym poważnemu uszkodzeniu uległa instalacja elektryczna.
Kolejnym przełomem w krakowskiej historii wagonów N8S było uruchomienie w dniu 29 grudnia 2011 roku pierwszego odcinka linii tramwajowej do Czerwonych Maków. Dzień wcześniej, wagon N8S numer 3007 jako pierwszy tramwaj należący do MPK dotarł do tymczasowej końcówki na Ruczaju. Od rana, w dniu 30 grudnia, pięć wagonów N8S zaczęło obsługiwać większość brygad nowej linii tramwajowej numer 12, kursującej z Wieczystej właśnie na Ruczaj. Pozostałe trzy lub cztery wozy kierowane były w dzień powszedni na linię numer 9. W weekendy wozy N8S obsługiwały trzy brygady linii numer 12 oraz dwie brygady linii numer 3.
Poważna awaria wagonu N8S numer 3066 przyspieszyła podjęcie decyzji o skierowaniu go do gruntownej modernizacji. W połowie 2011 roku przeprowadzono przetarg na wykonanie prac, jednak nie udało się wówczas wyłonić producenta. Mimo to, na początku lutego 2012 roku wagon ten został wysłany do wrocławskich zakładów Protram na przebudowę. W ramach prac przewidziano zabudowę niskiego członu oraz wymianę urządzeń elektrycznych.
W dniach 10-12 lutego 2012 roku dokonano kolejnego przenumerowania wozów N8S w związku z planami wprowadzenia do ruchu następnych wagonów EU8N, dla których konieczne stało się wygospodarowanie szerszego zakresu numeracji. W związku z tym, norymberskie dwukierunkowce zajęły przedział od numeru 3071 do 3082.
Jesienią 2012 roku z Wrocławia do Krakowa powrócił zmodernizowany wóz N8S - 3066, który w międzyczasie otrzymał docelowy numer 3082. W ramach przebudowy w wagonie dokonano przede wszystkim wymiany środkowego członu na nowy, niskopodłogowy oraz zainstalowano zupełnie nową aparaturę elektryczną. Dodatkowo, wymieniono ściany czołowe na laminaty z tworzywa sztucznego, a także zastosowano nowy odbierak prądu. Tramwaj po przybyciu do Krakowa jeszcze przez miesiąc był przygotowywany do ruchu. Dopiero w niedzielę 9 grudnia 2012 roku debiutował na 2-02. Niestety, modernizacja ta nie do końca się udała. Wagon będący prototypem podczas eksploatacji często był wyłączany z ruchu, oczekując wiele tygodni na dostawę części i naprawę.
Tymczasem w dniu 17 listopada 2012 roku oddano do użytku nową trasę tramwajową do pętli Czerwone Maki, do obsługi której skierowane zostały również wozy N8S. Odtąd można je było zobaczyć w dni powszednie na linii 11. Pozostałe wolne wozy przez cały tydzień kursowały na linii numer 2. Wytypowanie tych dwóch linii do obsługi przez norymberskie dwukierunkowce okazało się dobrym posunięciem.
Niedługo po uruchomieniu trasy tramwajowej do Czerwonych Maków wóz N8S - 3074 stał się jednym z bohaterów niezwykłego filmu. We czwartek, 13 grudnia 2012 roku, wagon najechał z impetem na pojazd na skrzyżowaniu ulicy Grota-Roweckiego i Norymberskiej. Samochód prawdopodobnie chciał przejechać przez skrzyżowanie już na czerwonym świetle i sztuka ta mu się nie udała. Całe zdarzenie zostało zarejestrowane przez kamerę monitoringu wizyjnego skrzyżowania. Dzięki temu, kilka dni później wszyscy w telewizji mogli zobaczyć, jakie szanse ma samochód osobowy w starciu z tramwajem. Film można zobaczyć tutaj.
| N8S | ||||
| Numeracja norymberska |
Pierwotna |
Numeracja krakowska w latach 2009 - 2012 |
Numeracja krakowska w latach 2012 - 2015 |
Numeracja krakowska od 2015 roku |
| 364 367 366 1013* 368 371 365 362 369 370 372 361 |
3301 |
3001 3002 3003 3066 3005 3004 3006 3007 3008 3009 3010 3011 |
3071 3072 3073 3082 3075 3074 3076 3077 3078 3079 3080 3081 |
HK451 HK452 HK453 HK462 HK455 HK454 HK456 HK457 HK458 HK459 HK460 HK461 |
| * - wagon M8S z Essen. | ||||
| Typ | N8S-NF |
| Rodzaj wagonu | Silnikowy, dwukierunkowy |
| Producent: - część mechaniczna - część elektryczna |
MAN / DÜWAG Siemens / Kiepe |
| Lata produkcji | 1976 - 1977 |
| Lata modernizacji | 1992 - 1993 |
| Szerokość toru [mm] | 1435 |
| Długość całkowita [mm] | 26080 |
| Szerokość całkowita [mm] | 2300 |
| Masa własna [t] | 35,2 |
| Liczba miejsc siedzących | 47 |
| Liczba miejsc stojących: | 98 |
| Liczba osi | 8 |
| Moc godz. silników [kW] | 2x125 |
Sprowadzenie wagonów N8S-NF do Krakowa okazało się być dobrym rozwiązaniem, niemniej pojazdy te nie do końca spełniły pokładane w nich nadzieje. Przede wszystkim okazały się być bardziej "delikatne", niż wcześniej eksploatowane wozy T4, B4 i GT6, które przez wiele lat były prawdziwymi "końmi roboczymi". Tymczasem norymberskie niskopodłogowce nie sprawdzały się na liniach o wysokiej frekwencji i siłą rzeczy trzeba było je kierować do obsługi tras o mniejszym zainteresowaniu pasażerów. Stąd na dobre zadomowiły się na liniach numer 2 i 5, okazjonalnie pojawiając się na innych liniach, w tym między innymi na: 3, 6, 7, 9, 11, 16 czy 20.
W czerwcu 2015 roku dokonano kolejnej zmiany numeracji. Pojazdy te otrzymały oznaczenia z przedziału od HK451 do HK462, przy czym najpierw kolejno ponumerowano wozy z Norymbergi, natomiast zmodernizowany wóz N8S z Essen otrzymał ostatni numer HK462.
Próby poprawienia własności eksploatacyjnych wagonów N8S skłoniły krakowskie MPK do przeprowadzenia gruntownej modernizacji. W 2013 roku do Stacji Obsługi i Remontów trafiły dwa pierwsze wagony tego typu. Prace przy prototypie zakończyły się dopiero na początku 2014 roku. Więcej o modernizacji tych pojazdów można przeczytać tutaj. W sumie do października 2017 roku przebudowano w identyczny sposób 6 pierwszych wozów N8S. Wszystkie one przestały być dwukierunkowe. Początkowo kursowały na linii 2, na której jednak znów pojawiły się problemy z ich eksploatacją. Zdecydowana poprawa nastąpiła po ich skierowaniu do obsługi linii 5. Od tego czasu obsługują ją praktycznie na stałe.
Pozostałe pięć wozów N8S zachowało się w oryginalnym stanie. Wraz ze zmodernizowanym wozem N8C numer HK462 kursują one przede wszystkim na linii 2 oraz na wybranych brygadach linii 21. Z uwagi na możliwość zmiany kierunku, pojazdy te nadal wykorzystywane są przy okazji inwestycji, podczas których uruchamiane są tymczasowe końcówki dla tramwajów. W lipcu 2014 roku między innymi wozy N8S kursowały na linii 20 do tymczasowej końcówki "Gromadzka" podczas podłączania na skrzyżowaniu ulicy Saskiej i Lipskiej nowej trasy tramwajowej, prowadzonej po estakadzie nad dworcem Kraków Płaszów. Podczas budowy węzła drogi ekspresowej S7 w rejonie Kopca Wandy, w pierwszej połowie 2016 roku, wozy N8S kończyły trasę, jako linia 10, na tymczasowej końcówce przy ulicy Ptaszyckiego w rejonie przystanku "Bardosa". W czerwcu i lipcu 2017 roku wykorzystywane były do obsługi linii 16 i 21, kończących trasę na tymczasowej końcówce przed modernizowaną pętlą w Pleszowie.
Komentarze
I znów to Święto Zmarłych. Jest Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny, Święto Zmarłych to błąd merytoryczny